Advies: Versterk de rol van wetenschap, technologie en innovatie in maatschappelijke transities

Wetenschap, technologie en innovatie niet optimaal in stelling gebracht

In Nederland worden doelgerichte maatschappelijke transities ingezet op gebieden als voedsel, zorg, mobiliteit, veiligheid en energie. Deze transities raken het dagelijks leven van ons allemaal op ingrijpende wijze. Nederland heeft economisch en wetenschappelijk een uitstekende uitgangspositie. Toch schiet het bestaande beleidskader te kort om wetenschap, technologie en innovatie optimaal in stelling te brengen. Zo is het beleid te weinig transitiegericht en daagt partijen onvoldoende uit om vraag-gestuurd te experimenteren met radicale innovaties.

Gebruik WTI beter met een inspirerend toekomstbeeld en een ingrijpende aanpak

Een helder toekomstbeeld bevordert investeringen, afstemming en draagvlak voor onderzoek en innovatie die passen bij dat toekomstbeeld. Het is voor een aantal belangrijke transities niet haalbaar om alle opties open te houden. Regering en parlement zijn met hun democratische mandaat de aangewezen partij om het overkoepelende toekomstbeeld te initiëren en, goedgeïnformeerd die keuzes te maken.

Een bijbehorende, ingrijpende aanpak betrekt nieuwelingen en stimuleert leren. In nieuwe netwerken rondom specifieke transitieopgaven (transformatieve coalities) komen wetenschappers, uitvinders en ondernemers samen met maatschappelijke partijen en creatieve spelers. Deze coalities geven input aan het overkoepelende verhaal en richten ze zich op gezamenlijk leren over welke oplossingen passen bij welke maatschappelijke (deel)opgaven.

Drie aanbevelingen

De Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie (AWTI) vertaalt dit advies naar drie aanbevelingen aan de regering:

• Zorg voor een overkoepelend beeld van het Nederland van de toekomst; bouw dit op als een reeks vensters en stel het beeld regelmatig bij. Beleg de eindverantwoordelijkheid voor het toekomstbeeld bij een onderraad voor maatschappelijke transities.
• Ontwikkel een netwerk van met elkaar verbonden transformatieve coalities. In dit netwerk werken diverse (nieuwe, onverwachte) partijen met elkaar samen en leren van elkaar.
• Vraag elk ministerie een interne toekomstgroep van medewerkers op te zetten en geef deze een prikkelende opdracht.