AWTI e-mail alert 30 november 2023

Hoe reageert het kennisveld op de verkiezingsuitslag? 
De PVV is de grote winnaar van de verkiezingen en zal de komende weken proberen om een coalitie te vormen. Afgelopen week reageerden verschillende kennispartijen op verkiezingsuitslag. De KNAW en De Jonge Akademie roepen het nieuwe kabinet op om werk te maken van een sterk wetenschapssysteem. Ook voorzitter van de Kenniscoalitie Marcel Levi ‘rekent erop dat de partijen die nu gaan werken aan een nieuwe regeringscoalitie het belang van Nederland als kennisland zullen inzien’. UNL is kritischer in haar reactie. In een opiniestuk in Trouw stelt Interim UNL-voorzitter Jouke de Vries dat de politiek ‘de ruiten van universiteiten en de toekomst van Nederland ingooit’ door zich terug te trekken achter de dijken. “Op ons de Nederlandse universiteiten, kan Den Haag rekenen. Helaas laten de plannen van veel politieke partijen zien dat dit niet wederzijds is. Met het rücksichtslos inperken van de instroom van internationale studenten vormen hun voorgenomen bezuinigingen een ­giftige cocktail”, aldus De Vries. Diverse media hebben afgelopen week geschreven over de plannen en verwachte inzet van de PVV op het gebied van hoger onderwijs, wetenschap en digitalisering. 
Reactie Kenniscoalitie
Reactie KNAW/De Jonge Akademie
Opiniestuk UNL
Artikel HOP/U-Today (reactie Marcel Levi)
Artikel HOP/U-Today (reactie van onderwijsbestuurders)
Artikel HOP/U-Today (analyse programma’s PVV/NSC)
Artikel ScienceGuide (analyse programma PVV)
Artikel ScienceGuide (analyse nieuwe Tweede Kamer)
Artikel iBestuur (analyse digitaliseringsambities PVV) 

Inkomend Belgisch EU-voorzitterschap schetst digitale prioriteiten 
De Belgische minister van Digitalisering Mathieu Michel wil dat het Belgisch voorzitterschap van de EU de ontwikkeling van een transnationale blockchain-infrastructuur voor de opslag en het beheer van officiële documenten gaat bevorderen. Dat vertelt de minister in een interview met Science Business. De andere prioriteiten rond digitalisering zijn gericht op maatregelen op het gebied van AI, digitale vaardigheden en online anonimiteit. Het land neemt het voorzitterschap van de Europese Raad begin 2024 over van Spanje. 
Artikel Science Business 

OESO: Laat wetenschap optimaal profiteren van de mogelijkheden van AI
In een artikel op OESO AI Policy Observatory wordt ingegaan op een recent advies van de OESO met beleidsaanbevelingen om de wetenschap optimaal te laten profiteren van de mogelijkheden van AI. Zo kunnen publieke R&D-gelden gestoken worden in het ontwikkelen van AI in de wetenschap en kunnen multidisciplinaire onderzoeksprogramma's worden ondersteund die zich richten op het oplossen van uitdagingen met behulp van AI. Ook zou het leren werken met AI onderdeel kunnen worden van het academisch curriculum. Verder moet de beschikbaarheid van sterke computers, die nodig zijn voor het uitvoeren van de complexe berekeningen, worden ondersteund. In het artikel wordt verder toegelicht dat het investeren in AI de onderzoeksproductiviteit zal versnellen, hetgeen positief is voor de levensstandaard en economische groei.
Artikel OESO AI Policy Observatory
Onderzoek OESO

Klimaatonderzoek Initiatief Nederland officieel opgericht
Deze maand is het Klimaatonderzoek Initiatief (KIN) Nederland officieel van start gegaan. Het doel van dit nieuwe regieorgaan van NWO is om het klimaatonderzoek te koppelen aan de praktijk en in samenwerking systeemveranderingen te versnellen. 
Het KIN zet in op samenwerking over disciplinaire grenzen heen en met maatschappelijke partners. Het eerste concrete werkprogramma van het KIN heeft het  thema ‘transitie in stedelijk gebied door de lens van rechtvaardigheid’. Voor dit thema hebben in korte tijd  mensen met een geheel andere en verschillende achtergrond samen acties en onderzoek geïdentificeerd die nodig zijn om de transitie naar een duurzame en eerlijke stedelijke omgeving mogelijk te maken. Het KIN is tot stand gekomen met medewerking van verschillende organisaties, waaronder NWO, ZonMW, KNAW, alle kennisinstellingen en koepelorganisaties (VH en UNL), maar ook de TO2-, rijkskennisinstellingen en umc’s. 
Nieuwsbericht NWO
Website van het KIN 

Oprichting Nationaal Innovatiecentrum voor privacy-enhancing technologies
Vorige week heeft staatssecretaris Van Huffelen het Nationaal Innovatiecentrum voor privacy-enhancing technologies (Nicpet) gelanceerd. Daarover schrijft iBestuur. Privacy-enhancing technologies (PET’s) zijn technologieën die het mogelijk maken om veilig en ethisch data uit te wisselen. Het nieuwe centrum heeft tot doel om kennis en ervaring op dit gebied uit te wisselen in de publieke sector. 
Artikel iBestuur 
Nieuwsbericht Nicpet 

SER presenteert interactieve landkaart van digitalisering in de Europese Unie
De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft de nieuwste versie van de interactieve landkaart van digitalisering in de Europese Unie gepubliceerd. In de kaart zijn de belangrijkste cijfers uit het voortgangsrapport van het EU-beleidsprogramma voor het digitale decennium (DDPP) gebundeld, dat de Europese Commissie in september dit jaar publiceerde. Het rapport specifiek voor Nederland laat volgens de SER zien dat Nederland historisch gezien een koploper is en een sterke uitgangspositie heeft op het gebied van digitalisering, maar dat het van belang is om de ingezette koers te blijven doorzetten om deze positie te behouden. Ook valt er op het gebied van digitale infrastructuur nog terrein te winnen.
Publicatie SER 

CBS: Steun voor kernenergie onder Nederlanders toegenomen 
36 procent van de volwassenen vindt dat Nederland meer kernenergie zou moeten gebruiken, terwijl dit in 2020 nog 25 procent was. Dat meldt het CBS op basis van het onderzoek Belevingen 2023. Hierin zijn de opvattingen van Nederlanders over klimaatverandering en de energietransitie onderzocht. Vooral mannen, ouderen en hoogopgeleiden zijn voorstander van meer kernenergie. Ook regionaal zijn er verschillen zichtbaar: zo wil 40 procent van de inwoners in Zeeland (de enige provincie waar een werkende kerncentrale staat) meer kernenergie, terwijl dit in Groningen 31 procent is. Uit het onderzoek blijkt dat driekwart van de Nederlanders zich zorgen maakt over de gevolgen van klimaatverandering voor toekomstige generaties. Een meerderheid van de Nederlanders wil dat er minder gebruik wordt gemaakt van fossiele brandstoffen of vindt dat er helemaal mee gestopt moet worden. 
Publicatie CBS
Artikel NOS 

Enquête universiteitskranten: Internationals voelen zich vaker ongewenst door politiek discours 
Buitenlandse studenten en medewerkers beginnen zich ongewenst te voelen aan Nederlandse universiteiten nu de politiek hier steeds negatiever is over internationals. Dat schrijft de UKrant (RUG) op basis van een enquête die is uitgevoerd door zes universitaire nieuwsmedia. Hieruit blijkt onder andere dat respondenten zich inmiddels minder gewenst voelen dan toen ze voor het eerst in Nederland aankwamen en dat het percentage dat zich (zeer) ongewenst voelt is gestegen. Ongeveer de helft noemt de steeds negatievere teneur over internationals in de Nederlandse politiek als oorzaak. 
Artikel UKrant 

Quantum Application Lab ontvangt subsidie voor ontwikkeling toepassingen kwantumcomputing 
Het Quantum Application Lab (QAL) ontvangt de ‘Subsidie Economische Structuur en Arbeidsmarktversterking’ (SESA) van de Gemeente Amsterdam, meldt TNO. De strategische investering van 1,2 miljoen euro is bedoeld om de lokale economische structuur en arbeidsmarkt te versterken. Het QAL-consortium is een publiek-private samenwerking met als doel om kwantumtechnologieën toepasbaar te maken voor gebruikers uit verschillende sectoren.
Nieuwsbericht TNO 

Opinie: Tijd voor een serieus debat over de embryowet
Onlangs heeft de Gezondheidsraad geadviseerd om de 14-dagen grens in de huidige embryowet te verleggen naar 28 dagen. Hiermee zou Nederland het allereerste land ter wereld zijn dat de internationale 14-dagen standaard niet meer aanhoudt. Sophie van Balen, onderzoeker bij het Rathenau instituut, betoogt in een opiniestuk dat er meer ruimte moet zijn voor een genuanceerd politiek en maatschappelijk debat. Zo zou het politieke debat de afgelopen jaren vernauwd zijn tot twee uitersten die recht tegenover elkaar staan: voorstanders van verruiming van de wet die redeneren vanuit de wetenschappelijke voordelen, en tegenstanders die vaak vanuit een specifieke levensbeschouwing redeneren. “En dat is zonde, want vanuit de maatschappelijke dialogen die het Rathenau Instituut (in samenwerking met vele andere organisaties) organiseerde, blijkt dat burgers zelf die nuance wel degelijk opzoeken. Zij zijn niet zonder meer voor of tegen”, aldus Van Baalen. 
Artikel Rathenau Instituut 

EU investeert bijna 300 miljoen in techinnovatie
De Europese Commissie heeft vanuit het werkprogramma 2023-2024 Horizon Europe Digital, Industry and Space een nieuwe reeks calls ter waarde van 290 miljoen euro gelanceerd. 85 miljoen euro hiervan is gereserveerd voor onderzoek naar data- en computingtechnologieën, met als doel om innovatie op het gebied van AI te stimuleren. De overige middelen zijn gericht op onderzoeksprojecten naar technologieën die het digitale en technologische concurrentievermogen van de EU verbeteren én bijdragen aan de doelstellingen van de Europese Green Deal. 
Nieuwsbericht Europese Commissie 

Europese waterstofbank lanceert eerste veiling van 800 miljoen euro
De Europese Commissie heef de eerste veiling van de Europese waterstofbank gelanceerd. Vanuit de opbrengsten van het emissiehandelssysteem (ETS) wordt tot 800 miljoen euro geïnvesteerd om de productie van hernieuwbare waterstof op te schalen. Producenten kunnen financiering aanvragen in de vorm van een vaste premie per kilogram geproduceerde waterstof. Deze premie is bedoeld om het verschil te overbruggen tussen de prijs van de productie en de prijs die consumenten momenteel bereid zijn te betalen. “De eerste EU-brede veiling van vandaag voor de productie van hernieuwbare waterstof geeft een duidelijk signaal dat Europa de plaats is om te investeren in de productie van hernieuwbare waterstof en in industrieën die op waterstof zijn gebaseerd”, zegt Eurocommissaris Hoekstra. Afgelopen week heeft de denktank European Policy Centre (EPC) een analyse gepubliceerd over de duurzame waterstofagenda van de EU. Verder heeft Science Business geschreven over de waterstofambities van de Commissie en zorgen vanuit de sector. 
Persbericht Europese Commissie
Artikel Science Business 
Analyse EPC  

Directoraat-Generaal voor O&I bepleit portfoliobenadering van onderzoeksfinanciering
De portfoliotheorie biedt een krachtig instrument om beslissingen over onderzoeksfinanciering te nemen. Dat stelt het Directoraat-Generaal voor Onderzoek en Innovatie van de Europese Commissie in een paper. “Het maakt een geïnformeerd managementbeslissingsproces mogelijk, ook als er sprake is van onderlinge afhankelijkheden tussen projecten en meerdere beleidsdoelstellingen”, zo valt te lezen. 
Publicatie Europese Commissie 

Europese Commissie lanceert call van 4 miljard euro rond netto-nul technologieën 
De Europese Commissie heeft vanuit het European Innovation Fund (EIF) een call van 4 miljard euro rond netto-nul-technologieën gelanceerd. Het gros van de middelen is bedoeld om de invoering van innovatieve koolstofarme technologieën te stimuleren. Om de industriële productiecapaciteit van schone technologieën op te schalen is 1,4 miljard euro vrijgemaakt, wat een verdubbeling is ten opzichte van de vorige oproep. “Het Innovatiefonds zorgt ervoor dat de meest veelbelovende projecten op het gebied van emissiereducties en schaalbaarheid werkelijkheid worden. Op weg naar het netto nulpunt moeten we klimaateisen combineren met economische kansen”, aldus Eurocommissaris Hoekstra. 
Persbericht Europese Commissie 

ERC kent dit jaar 627 miljoen aan Consolidator Grants toe
De European Research Council (ERC) heeft dit jaar 308 onderzoekers geselecteerd voor een Consolidator Grant. In totaal wordt een budget van 627 miljoen euro toegekend. De beurzen zijn bedoeld voor veelbelovende onderzoekers met tussen de zeven en twaalf jaar ervaring na hun promotie, zodat zij een onderzoeksteam kunnen oprichten of uitbouwen. Nederland staat op de derde plaats met 36 toekenningen. In reactie op de resultaten betoogt ERC-president Maria Leptin dat het kennisveld collectief zou moeten pleiten voor meer investeringen in onderzoek en innovatie. “Het is teleurstellend dat we niet ieder verdienstelijk project kunnen steunen louter vanwege budgettaire beperkingen; ongeveer 100 voorstellen die in onze strenge evaluatie als uitstekend zijn aangemerkt, zullen niet worden gefinancierd. Kan Europa het zich veroorloven om dergelijk talent ongerealiseerd te laten?”
Nieuwsbericht ERC
Statistieken
Voorbeeldprojecten 

Denktank: AI zal pas veilig zijn als we Big Tech in toom houden
De EU moet strikte regulerende verantwoordelijkheden opleggen aan grote aanbieders van AI-modellen, in plaats van vertrouwen op zelfregulering en welwillendheid van bedrijven. Dat stelt denktank European Policy Centre in een analyse. De denktank is kritisch op de uitkomsten van de eerste internationale AI-top in het Verenigd Koninkrijk. Bij de top werd een gezamenlijk statement ondertekend over de risico’s van ‘grensverleggende’ AI-modellen, opgeroepen tot een ‘inclusieve mondiale dialoog’ en werd een overeenkomst gesloten tussen regeringen en AI-bedrijven over (vrijblijvende) veiligheidstesten. “Toch heeft geen van deze maatregelen echte tanden, en wat nog erger is – door hun nadruk op ‘grensmodellen’ – geven ze machtige bedrijven een bevoorrechte plaats aan tafel als het gaat om het vormgeven van het debat over AI-regulering”, aldus de denktank. “Wat overduidelijk is, is dat we er niet op kunnen vertrouwen dat individuele bedrijven, laat staan Big Tech, de veiligheid en openheid op het gebied van AI kunnen garanderen. Alleen door monopolistische macht aan te pakken en ervoor te zorgen dat macht gepaard gaat met verantwoordelijkheid kunnen we de belofte waarmaken – en de risico’s beperken – van deze opkomende technologie.”
Publicatie EPC 

Duitsland wil hoger onderwijs en wetenschap verder internationaliseren
De Duitse politiek vindt dat Duitsland moet blijven werken aan de verdere internationalisering van het hoger onderwijs en de wetenschap. Daarover schrijft ScienceGuide. De Duitse regeringspartijen presenteerden onlangs een plan waarin zowel de zorgen als de kansen rond internationalisering worden onderstreept. Zij vinden dat het hoger onderwijs meer capaciteit moet krijgen om zich te profileren in het buitenland en daar meer academici en studenten te kunnen werven. Verder moet de zichtbaarheid van de Duitse wetenschap en onderzoek op internationaal niveau verhoogd worden. De plannen kunnen rekenen op steun van oppositiepartij CDU/CSU. De AfD is wel kritisch op de plannen. 
Artikel ScienceGuide 

Europese Commissie en Belgisch EU-voorzitterschap organiseren Europese O&I-week 
De Europese Commissie en het Belgisch voorzitterschap van de EU organiseren tussen 18 en 21 maart de Europese Research & Innovation Week in Brussel. Tijdens deze week worden verschillende beleidsdebatten georganiseerd over de toekomst van onderzoek en innovatie. De week moet bijdragen aan het vormgeven van de politieke prioriteiten van de EU, in het bijzonder rond technologische soevereiniteit en het Europese concurrentievermogen. 
Nieuwsbericht Europese Commissie

EU en Canada bereiken akkoord over Horizon Europe
De Europese Commissie en Canada hebben een akkoord bereikt over de toetreding van Canada tot Horizon Europe. Dat kondigden Commissievoorzitter Von der Leyen en de Canadese premier Trudeau aan tijdens de Canada-EU-top. “We heten Canada van harte welkom in de Horizon Europe-familie, en we kijken reikhalzend uit naar de innovatieve doorbraken en transformatieve ontdekkingen die uit onze gezamenlijke projecten zullen voortkomen”, aldus Von der Leyen. De formele ondertekening van de associatieovereenkomst zal naar verwachting in 2024 plaatsvinden. Verder kondigden de EU en Canada aan dat zij ook rond andere strategische thema’s - zoals de groene transitie en AI - intensiever gaan samenwerken. 
Persbericht Europese Commissie
Persbericht Europese Commissie 

Europese Commissie en India ondertekenen akkoord over halfgeleiders
De Europese Commissie en India hebben een Memorandum van Overeenstemming over halfgeleiders ondertekend. Hierin wordt uiteengezet hoe de partijen zullen samenwerken om robuuste toeleveringsketens voor halfgeleiders op te bouwen en samen te werken aan innovatie. De afspraken zijn ondertekend in het kader van de EU-India Trade and Technology Council (TTC).
Persbericht Europese Commissie
Memorandum van overeenstemming 

Europese Commissie klaar voor verkennende gesprekken over Zwitserse associatie met Horizon Europe
De verkennende gesprekken over de Zwitserse associatie met Horizon Europe kunnen van start gaan, schrijft Eurocommissaris Ivanova op X. De Commissie presenteerde vorige week al een gezamenlijke verklaring over het starten van de officiële onderhandelingen over een breed pakket aan afspraken in een samenwerkingsverdrag tussen Zwitserland en de EU. Science Business schrijft dat Zwitserse universiteitsleiders enthousiast reageren op de aankondiging. Zij hopen dat de partijen volgend jaar al tot een akkoord kunnen komen. 
Bericht Eurocommissaris Ivanova
Artikel Science Business 

Gedetailleerde voorbeschouwing op COP28
In aanloop naar de klimaattop in Dubai gaf denktank Bruegel alvast een voorschot op de kernpunten waar de deelnemende landen mogelijk resultaten op willen boeken. Een belangrijk vraagteken is of de landen zich willen committeren aan verhoogde doelstellingen om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan en duidelijke doelen te stellen voor het uitfaseren van fossiele brandstoffen. Onder andere de EU lobbyt hier fel voor. Ook moeten rijkere landen met geld over de brug komen om armere landen, die juist vaak de gevolgen van klimaatverandering ondervinden, te ondersteunen, bijvoorbeeld in het kader van klimaatadaptatie. In het verlengde hiervan worden mogelijk ook stappen gezet om te komen tot een schade- en herstelfonds. "Concluderend kan gesteld worden dat COP28 een belangrijke kans biedt voor het noorden om een deel van de geloofwaardigheid terug te winnen die het in het zuiden de afgelopen jaren, tijdens de pandemie en de energiecrisis, verloren heeft. Serieuze stappen richting het garanderen van goede klimaatfinanciering, 'loss and damage' en adaptatie zullen van cruciaal belang zijn", aldus Bruegel.
Analyse Bruegel 

Ada Lovelace Institute wijst op risico's datagebruik in medisch onderzoek
In een verdiepend artikel van het Ada Lovelace Institute wordt de aandacht gevestigd op de gevaren en risico's van het toenemende gebruik van data en AI in gezondheidsonderzoek. Zo wordt er op gewezen dat het hele systeem van medisch bewijsmateriaal ingrijpend verandert met een risico op discriminatie, onnodige zorg of slecht gezondheidsbeleid. Zo is er gezien de enorme hoeveelheid data minder zicht op de achtergronden van die data met als gevolg dat deze niet-representatief zijn voor medisch onderzoek of vooroordelen in de hand werken. Ook wordt gewezen op het 'straatlantaarneffect', waarbij onderzoekers vooral gaan zoeken waar ze het makkelijkst iets kunnen vinden.
Artikel Ada Lovelace Institute 

Studie: Rol megabedrijven voor innovatie
Uit een nieuwe studie blijkt dat de grote techbedrijven in de VS een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van innovatieve nieuwe technologieën. Daarover schrijft de Amerikaanse denktank ITIF. In de studie, die werd uitgevoerd door het National Bureau of Economic Research (NBER), werd vooral gekeken naar nieuwe patentaanvragen die nieuwe combinaties van technologieën introduceren. Het aandeel van dit soort patentaanvragen bij de 50 grootste techbedrijven schoot, na een dip in de jaren negentig, afgelopen tien jaar fors omhoog. Bovendien is het aandeel van nieuwe patentaanvragen in het totaal aantal patentaanvragen verdubbeld sinds 2007. ITIF ziet in de studie bewijs dat grote bedrijven innovatie juist aanjagen, terwijl velen vaak denken dat de macht van een beperkt aantal grote techbedrijven innovatie remt. Striktere mededingingsregels zou die innovatie naar het buitenland verjagen, stelt ITIF.
Publicatie ITIF 

OESO analyseert effectiviteit fiscale innovatieprikkels
Beleidsmakers zouden bij de fiscale stimuleringsmaatregelen voor innovatie en ontwikkeling rekening moeten houden met de samenhang tussen op inkomen gebaseerde fiscale prikkels en op uitgaven gebaseerde fiscale stimuleringsmaatregelen. Dat schrijft de OESO in een rapport. "Nieuwe indicatoren voor de totale belastingsubsidie voor r&d en innovatie zouden niet alleen rekening moeten houden met de belangrijkste ontwerpkenmerken van deze twee soorten belastinginstrumenten, maar ook met hun interactie, de verschillende scenario's van het gebruik van belastinginstrumenten en enkele aanvullende belangrijke kenmerken van R&D-investeringen (bijvoorbeeld onzekerheid, risico, veroudering)."
Publicatie OESO 

Argentinië: Zorgen om wetenschap met nieuwe president Milei
In het wetenschappelijk veld in Argentinië heersen zorgen om de uitverkiezing van Javier Milei tot president. Dat schrijft Nature. Een belangrijke verkiezingsbelofte van Milei was om de wetenschappelijke en technologische onderzoeksraad CONICET op te doeken of te privatiseren. Ook het ministerie van wetenschap zou volgens de partij van Milei kunnen worden geschrapt. CONICET verstrekt jaarlijks voor 400 miljoen dollar aan wetenschapsfinanciering. "Op basis van de beloften en verklaringen die tijdens de presidentiële campagne zijn gedaan, lijkt de situatie nu uiterst zorgwekkend", zegt Sandra Díaz, een milieuonderzoeker aan het Multidisciplinaire Instituut voor Plantenbiologie van de Nationale Universiteit van Córdoba.
Artikel Nature 

VK: Review van beleid rond universitaire spin-offs
De Britse overheid heeft het eindrapport van een onafhankelijk onderzoek naar universitaire spin-offs gepubliceerd. In de evaluatie worden elf aanbevelingen geformuleerd die het land moeten versnellen naar betere commercialiseringsresultaten via de oprichting van succesvollere en duurzamere spin-offs. “Deze onafhankelijke beoordeling benadrukt de huidige sterke punten en kansen om verder te gaan in het waarmaken van onze commercialiseringsambities via onze steun aan spin-offs”, aldus Ottoline Leyser, CEO van UK Research and Innovation (UKRI). Science Business heeft een artikel geschreven over het rapport. 
Nieuwsbericht UKRI
Publicatie Britse overheid
Artikel Science Business