AWTI e-mail alert 8 september 2022

Werkprogramma AWTI 2023

De AWTI heeft afgelopen week het werkprogramma gepubliceerd. De centrale thema’s zijn het versterken van samenwerking in het kennis- en innovatie ecosysteem, Wetenschap, Technologie en Innovatie (WTI) voor de grote maatschappelijke uitdagingen in internationale context plaatsen en het wendbaar, weerbaar en toekomstbestendig maken van het WTI-systeem. In 2023 worden adviezen rondom een defensieonderzoek in Nederland, het creëren en behouden van tegendraads onderzoek in de samenleving en innoveren met sociale en geesteswetenschappen aangekondigd.
Werkprogramma AWTI

Coronascenario’s doordacht: Handreiking voor noodzakelijke keuzes

De overheid en samenleving moeten goede tijden gebruiken om de slechte tijden te doordenken, concluderen veertien adviescolleges in een gezamenlijk pleidooi voor een toekomstvisie op corona. Om Nederland te helpen goed voorbereid te zijn op toekomstige ontwikkelingen van het coronavirus, heeft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid het initiatief genomen voor een project waarin de verschillende scenario's nader worden uitgewerkt en de opgaven voor de verschillende maatschappelijke sectoren verder in kaart worden gebracht. Vanuit de AWTI hebben we samen met De Jonge Akademie de scenario’s doordacht voor het domein wetenschap, technologie en innovatie.. Daarin stellen we dat wetenschappelijk geïnformeerd beleid en wetenschappelijke duiding voor het brede publiek in elk scenario van belang is. Kennisinstellingen moeten de ruimte hebben om zelf prioriteiten te stellen en maatregelen te treffen die passend zijn voor hun situatie. In een artikel op iBestuur worden de oproepen voor investeringen in de digitale infrastructuur verder uitgediept.
Nieuwsbericht AWTI
Nieuwsbericht WRR
Nieuwsbericht iBestuur

Dijkgraaf wil onderzoek in het HBO versterken

Investeren in de onderzoekscapaciteiten van het HBO kan het aantrekkelijker maken voor vwo’ers, aldus minister Dijkgraaf bij de opening van het hogeschooljaar in Breda. De minister was in zijn toespraak positief over het niveau van het onderwijs en de sterke banden met de samenleving, maar noemde dat het praktijkgerichte onderzoek beter kan. Dijkgraaf sprak de hoop uit dat de jaarlijkse 100 miljoen extra het onderzoek in het HBO kan versterken.
Artikel HOP | U-today

Voorstel Europese richtlijnen voor kennisvalorisatie

De Europese Commissie heeft een oproep gedaan voor lidstaten en kennisorganisaties om aan de slag te gaan met de vernieuwde Europese richtlijnen voor kennisvalorisatie. De Commissie hoopt met de voorgestelde Europese richtlijnen de sociale en economische waarde van kennis efficiënter door te kunnen vertalen tot duurzame producten, diensten en beleid. Het voorstel richt zich naast publieke kennisorganisaties nadrukkelijk ook op andere stakeholders binnen kennisecosystemen zoals private investeerders, overheden en innovatieve bedrijven. Naar verwachting wordt er eind dit jaar een besluit genomen over de aanbeveling.
Artikel Neth-ER
Persbericht Europese Commissie
Voorstel Europese Commissie

VS verplicht open access voor door de overheid gefinancierde publicaties

Vanaf 2026 moet elke Amerikaanse wetenschappelijke publicatie die federale financiering heeft ontvangen open toegankelijk zijn vanaf de dag dat deze wordt gepubliceerd, blijkt uit een aankondiging van het White House Office and Technology Policy (OTSP). “Wanneer onderzoek algemeen beschikbaar is voor andere onderzoekers en het publiek, kan het levens redden, beleidsmakers de tools bieden om cruciale beslissingen te nemen en meer rechtvaardige resultaten opleveren in elke sector van de samenleving”, aldus Alondra Nelson, waarnemend directeur van OSTP tijdens de aankondiging. Uit het veld klinken positieve reacties op de aankondiging. Zo noemt lid van de raad van bestuur van de International Science Council (ICS) de aankondiging ‘een mijlpaal in de geschiedenis van open access’. 
Artikel Ars Technica
Nieuwsbericht International Science Council
Nieuwsbericht ITIF

AI en manipulatie

Het Rathenau instituut heeft het laatste deel van de blogserie over AI-manipulatie gepubliceerd. In het artikel worden conclusies getrokken uit eerdere interviews met diverse experts op het gebied van AI. Er wordt geschreven over de morele bezwaren, vormen en mechanismen, ethische bezwaren, individuele en maatschappelijke gevolgen van AI-manipulatie.
Artikel Rathenau

Dijkgraaf: vrouwen zijn onmisbaar in de top

Minister Dijkgraaf heeft zich in een toespraak voor de G20 uitgesproken over het belang van de wetenschap en het de noodzaak voor meer vrouwen in de top. “Als het gaat om het aangaan van de uitdagingen van vandaag blijven de stemmen, ervaring en kennis van vrouwen en meisjes maar al te vaak ongehoord, aangezien ze nog steeds ondervertegenwoordigd zijn op de hogere niveaus van wetenschap en bedrijven in de particuliere sector en in openbare besluitvorming op alle niveaus”, aldus Dijkgraaf. Dijkgraaf benadrukte dat hij zijn toespraak niet alleen als minister, maar ook als wetenschapper gaf.
Artikel U-Today
Nieuwsbericht Rijksoverheid

Kabinet vreest voor gevolgen price caps

Het Nederlandse kabinet is kritisch op het instellen van price caps om de energieprijzen te drukken, onder andere omdat dit de transitie naar een duurzame energievoorziening vertraagt. Dat valt op te maken uit de Kamerbrief van minister Jetten in aanloop naar de aankomende Energieraad. "Alle vormen van price caps hebben als nadeel dat de lagere prijs ertoe leiden dat de vraag naar energie en daarmee aardgas (direct of via elektriciteit uit aardgas) vergroot wordt. Een price cap verslechtert de concurrentie- en marktpositie van hernieuwbare energie, omdat het minder aantrekkelijk wordt hernieuwbare energie af te nemen. Hierdoor loopt, de juist nu zo essentiële, energietransitie vertraging op", aldus Jetten.
Kamerbrief minister Jetten

Van Huffelen: Menselijke waarden centraal stellen bij digitalisering

Staatssecretaris Van Huffelen heeft tijdens de G20 een pleidooi gehouden voor het centraal stellen van menselijke waarden bij digitalisering. "Het is enorm belangrijk dat de regels die we als samenleving hanteren in de echte wereld ook gelden in de digitale wereld. De wet- en regelgeving die we hierover in Europa ontwikkelen zorgt ervoor dat mensen centraal staan en fundamentele rechten beschermd worden", aldus de staatssecretaris. Ook wees ze in dit kader op digitale inclusie. "We moeten er gezamenlijk voor zorgen dat wereldwijd iedereen mee kan met de kansen die de digitale wereld biedt. [..] Zonder dergelijke vaardigheden weten mensen niet wie ze online kunnen vertrouwen of hoe ze desinformatie moeten onderscheiden."
Persbericht staatssecretaris Van Huffelen

Advies: Niet morrelen aan end-to-end encryptie

De Cyber Security Raad (CSR) adviseert het kabinet dat er reële alternatieven zijn voor rechtmatige toegang tot end-to-end versleutelde communicatie, anders dan het inperken van encryptie, blijkt in een adviesbrief gericht aan minister Adriaansens en minister Yeşilgöz. Eerder verzocht de Tweede Kamer het kabinet al om end-to-end encryptie in stand te houden, ondanks dat dit het werk van inlichtingen- en opsporingsdiensten bemoeilijkt. De CSR noemt het optimaliseren van hackactiviteiten en het intensiever gebruikmaken van bedrijfsvoeringsgegevens als alternatieven. Hierbij benadrukt de CSR dat deze mogelijkheden geen volwaardige vervanging zijn, maar dat een brede, andere benadering van het vraagstuk ‘waardevol én noodzakelijk’ is.
Nieuwsbericht Cyber Security Raad
Publicatie Cyber Security Raad

Consortium voor AI-testfaciliteit in gezondheidszorg in Nederland

Nederland heeft met zes andere landen een consortium gevormd om mee te doen aan de Europese oproep uit het Digital Europe Programma, blijkt uit de beantwoording van minister Kuipers op vragen in een schriftelijk overleg. In het ingediende voorstel zou het Erasmus MC de bouw coördineren van een test- en experimenteer-faciliteit op het gebied van AI in de zorg (TEF-AI). “Deelnemen in het consortium is in het belang van de Nederlandse innovatiepositie, werkgelegenheid en concurrentiekracht. Daarnaast biedt de TEF AI een waardevolle plek voor innovatie en kennisuitwisseling voor alle AI ontwikkelaars/leveranciers die gebruik gaan maken van de TEF faciliteiten”, aldus Kuipers. De Europese Commissie moet nog een besluit nemen over het voorstel.
Artikel Computable
Schriftelijk overleg inzake Waardevolle artificiële intelligentie (AI) voor Gezondheid

Vijfde plaats voor Nederlandse digitale dienstverlening

Nederland komt op de vijfde plaats in de Egovernment Benchmark, de Europese ranglijst over digitale dienstverlening. Hiermee laat Nederland een stijgende lijn in de ranglijst zien na een twaalfde plaats in 2020 en een negende plaats in 2021. De ranglijst beoordeelt overheidsdiensten op gebruikersgerichtheid, transparantie van de diensten en hun omgang met persoonsgegevens, het bestaan van essentiële factoren (bijvoorbeeld digitale post en beveiliging) en grensoverschrijdende diensten.
Artikel Computable
eGovernment benchmark 2022

Eurocommissaris wijst op belang nieuwe Europese Innovatieagenda

De in juli aangenomen nieuwe Europese Innovatieagenda is van cruciaal belang om de EU door de groene en digitale transitie te navigeren en om de strategische autonomie van de EU veilig te stellen, schrijft Eurocommissaris Mariya Gabriel in een opiniestuk voor ScienceBusiness. “De nieuwe Europese innovatieagenda benadrukt onze vastberadenheid om oplossingen te zoeken voor de meest urgente maatschappelijke en economische uitdagingen. De economische, zakelijke en sociale impact zal overal voelbaar zijn, omdat deep tech-ondernemingen ernaar streven tastbare oplossingen te bieden voor onze meest complexe uitdagingen”, aldus Gabriel. Verder geeft Gabriel een uiteenzetting van de vijf ‘vlaggenschipinitiatieven’ uit de innovatieagenda.
Opiniestuk ScienceBusiness

LERU-advies over onderzoeksinfrastructuren

De League of European Research Universities (LERU) is verheugd dat het Tsjechische voorzitterschap van de EU een prioriteit maakt van de ondersteuning van onderzoeksinfrastructuren (OI). In aanloop naar een bijeenkomst van de Groep onderzoek van de Europese Raad op 6 september heeft LERU een beleidsbrief gepresenteerd met haar visie en suggesties voor toekomstig beleid. Hierin bepleit LERU onder andere het belang van kleinere en middelgrote OI’s, de rol van sociale- en geesteswetenschappen en meer nadruk op financiering voor de volledige levenscyclus van projecten.
Nieuwsbericht LERU
Publicatie LERU

Europese Unie meest populaire bestemming voor studenten

De Europese Unie was in 2019 de meest populaire bestemming om te studeren, blijkt uit de meest recente ‘Key Figures’ editie van Campus France. Het onderzoek brengt de internationale mobiliteit van studenten voor de BREXIT, Coronapandemie en de Russische inval van Oekraïne in kaart. Bijna de helft (46%) van de internationale studenten wereldwijd studeerde in 2019 in de EU.
Publicatie Europese Commissie
Publicatie Campus France

Opinie: radicale verandering nodig voor Europese ruimte-industrie

De Europese Unie zou haar publieke ruimteagentschappen moeten consolideren en de private ruimte-industrie moeten stimuleren, schrijven onderzoekers van denktank CEPA in een opiniestuk. De onderzoekers noemen het een gemiste kans dat de Europese Ruimteagentschap (ESA) momenteel (met slechts 22 van de EU-leden als lid) voornamelijk een adviserende rol voor nationale agentschappen vervult in plaats van een coherente en leidinggevende rol. Hierbij wordt ook verwezen naar de ondermaatse Europese investeringen in de ruimte: 54 miljard dollar in de VS en 10 miljard dollar in China in 2021 vergeleken met 14 miljard euro in een periode van vijf jaar voor de ESA. De onderzoekers pleiten om de ESA te herstructureren in de geest van NASA, met minder bureaucratie, duidelijkere en ambitieuzere doelen en meer samenwerking met de private sector.
Opiniestuk CEPA

Oneerlijke arbeidsvoorwaarden bij digitale platforms

De meeste digitale werkplatforms bieden geen eerlijke arbeidsvoorwaarden voor online werknemers op afstand, blijkt uit onderzoek van het Oxford Internet Institute. In het Fairwork-rapport zijn beste en slechtste arbeidsvoorwaarden van digitale platforms onderzocht en in kaart gebracht. Opvallende conclusies zijn dat bijna een derde van de platformwerkers niet wordt betaald voor voltooide taken en er gemiddeld meer dan acht uur per week aan onbetaald werk wordt verricht. "We dringen er bij regeringen en regelgevers op aan om samen te komen en meer te doen om werknemers in deze snelgroeiende sector te helpen beschermen”, aldus hoofdauteur Dr. Kelle Howson.
Persbericht Oxford Internet Institute

Opinie: Europese regulering van open-source AI werkt contraproductief

De voorgestelde wijzigingen voor de Europese regulering van AI voor algemene doeleinden (GPAI) zijn ongebruikelijk en schadelijk, schrijft denktank Brookings in een opiniestuk. In de voorgestelde wijziging zouden open-source GPAI-modellen wettelijk aansprakelijk gesteld worden, met als doel de tools veiliger te maken voor gebruikers. De denktank vreest echter dat deze maatregel averechts werkt en verdere ontwikkeling van open source-AI modellen ontmoedigt, terwijl de GPAI-modellen juist maatschappelijke waarden toevoegen door de positie van Big Tech-bedrijven uit te dagen.
Opiniestuk Brookings

Europese plannen voor op ruimte gebaseerde zonne-energie

De directeur-generaal van de European Space Agency (ESA) Josef Aschbacher heeft een voorstel aangekondigd voor een onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma voor op ruimte gebaseerde zonne-energie. Het doel van het voorgestelde programma ‘Solaris’ is om de technologie later deze eeuw volledig uit te kunnen rollen. "Op de ruimte gebaseerde zonne-energie zou een belangrijke stap zijn in de richting van koolstofneutraliteit en energieonafhankelijkheid voor Europa", aldus Aschbacher in een tweet over de aankondiging. Het voorstel wordt in november voorgelegd aan de ESA-raad.
Artikel SingularityHub

Publicatie: Gevolgen Europese AI-regulering op de rest van de wereld?

Het Center for the Governance of AI heeft een paper gepubliceerd over een mogelijk mondiaal ‘Brussel-effect’ op het gebied van AI-regulering. De onderzoekers noemen als mogelijke scenario’s dat de Europese AI Act de toekomstige regelgeving in niet-EU-landen kan beïnvloeden of dat bedrijven verplichte aanpassingen in hun producten naar aanleidingen van de AI ACT ook in niet-EU landen implementeren.
Publicatie Center for the Governance of AI

Duitsland werkt aan nieuwe cookie-verordening

Het Duitse ministerie van Digitale Zaken en Transport wil met een nieuwe verordening voor cookies het aantal pop-ups op websites voor gebruikers verminderen, blijkt uit gedeelde documenten van het ministerie. Het ministerie wil het toestemmingsbeheer voor gebruikers vereenvoudigen en daarmee een einde maken aan de zogenaamde “cookieterreur”: constant verschijnende cookiebanners. De conceptwetgeving moet ervoor zorgen dat de toestemming van gebruikers wordt gerepliceerd naar andere websites, zodat gebruikers niet per website om toestemming wordt gevraagd. De Duitse Vereniging voor Gegevensbescherming (DVD) geeft aan kritisch te zijn op het voorstel omdat het een algemene vrijstelling bevat voor door advertenties gefinancierde websites.
Artikel Euractiv

Dilemma’s door afwijkende definities autonome wapensystemen

Onderzoekers van het Oxford Internet Institute en het Alan Turing Institute hebben een rapport gepubliceerd over de definitie van autonome wapensystemen (AWS). In het rapport wordt een vergelijkende analyse geschetst van de bestaande officiële definities van AWS door overheden en internationale organisaties. Het rapport bespreekt hoe deze verschillende benaderingen tot ethische en juridische problemen leiden en wat een waarde-neutrale definitie zou kunnen zijn voor AWS.
Publicatie Springer Link

Denktank: wat zijn de gevolgen van AI op het octrooirecht?

Steeds geavanceerdere AI-systemen roepen fundamentele vragen op over het octrooibeleid, schrijft denktank Brookings. Omdat AI belangrijker wordt bij het creëren van een groeiend aantal uitvindingen, inclusief AI-systemen die als uitvinder genoemd worden op een octrooi, moet het octrooirecht aangepast worden om een aanjager van innovatie te blijven. In het artikel wordt de huidige rol van AI in het octrooirecht in diverse landen onderzocht en worden mogelijke beleidsopties uiteengezet.
Artikel Brookings

NIST-rapport waarschuwt bedrijven voor de gevolgen van kwantumcomputing

Het Amerikaanse National Institute of Standards and Technology adviseert bedrijven om nu actie te ondernemen tegen de risico’s van kwantumcomputing, blijkt uit een recent onderzoeksrapport over de mogelijkheden en risico’s van kwantumcomputing. “Wacht niet tot onze politieke tegenstanders actieve kwantumcomputers in gebruik hebben”, aldus het rapport. Het NIST wil tegen 2024 een algemene standaard voor kwantumcryptografie uitrollen om bedrijven te helpen met kwantumbeveiliging, maar adviseert bedrijven met gevoelige data om nu al te beginnen met de benodigde voorbereidingen.
Artikel ITdaily
Onderzoeksrapport NIST

Beleidsmakers vs cryptomarkt

De groeiende cryptomarkt zorgt ervoor dat beleidsmakers wereldwijd zich moeten haasten om bij te blijven. Zo zijn er grote wetgevingspakketten en -strategieën in de maak in onder andere de VS, de EU en het VK om de markt te reguleren. In een artikel van Raconteur wordt een uiteenzetting geschetst van de huidige stand van zaken en de gevolgen van (mogelijke) beleidsontwikkelingen. Diverse experts zijn blij dat er wetgeving in de maak is, maar vrezen dat de ontwikkelingen te traag gaan. "De regelgeving is achtergebleven, maar zoals het bevel van Biden aangeeft, groeit het besef dat er een veel strakker regelgevingskader rond crypto moet komen", zegt Ben Richmond, CEO van RegTech (Regulatory Technology) bedrijf Cube Global. Denktank CEPR gaat in een column in op dezelfde spanning tussen beleidsmakers en de cryptomarkt. CEPR ziet op dit moment verschillende problemen tussen regelgevers en de particuliere sector, maar ziet ook een optimistischer toekomstbeeld waar regelgeving en samenwerking tussen regelgevers en de markt een stimulans kunnen zijn voor innovatie en digitale veiligheid.
Artikel Raconteur
Artikel CEPR

Publicatie ISC: de wetenschap als mondiaal publiek goed

Wat betekent het voor de wetenschap en de samenleving om de wetenschap als een mondiaal publiek goed te beschouwen? In een publicatie gaat de International Science Council in op haar eigen visie. In het paper onderzoekt de ICS de rol die de wetenschap zou moeten hebben ten opzichte van maatschappelijke behoeften en hoe het sociale contract tussen wetenschap en samenleving evolueert. Hierbij pleit de ICS voor het rol van open science en de UNESCO-aanbeveling over open science als ‘nieuwe norm’ binnen de internationale wetenschappelijke gemeenschap om wetenschap een mondiaal publiek goed te maken.
Publicatie International Science Council

OESO: een ambitieuzere visie op innovatie dankzij COVID

De coronapandemie heeft positieve effecten gehad op de visie en prioriteiten van landen op het gebied van wetenschap, technologie en innovatie (STI), blijkt uit een publicatie van OESO. In het onderzoek zijn STI-strategiedocumenten van 11 landen in de periode 2013 en 2021 in kaart gebracht. OESO concludeert dat STI-strategieën sinds de coronapandemie ambitieuzer en concreter zijn geworden in het behalen maatschappelijke doelstellingen op het gebied van onder andere duurzaamheid, inclusiviteit en digitalisering.
Publicatie OESO

Amerikaanse Center for Data Innovation waarschuwt voor groeiende ‘datakloof’

Het Amerikaanse Center for Data Innovation waarschuwt in een nieuw rapport voor een aankomende ‘datakloof’ tussen data ‘bezitters’ en data ‘niet-bezitters’, wat sociale en economische ongelijkheden verder zou vergroten. De onderzoekers doen een oproep aan beleidsmakers om actie te ondernemen en hebben zelf aanbevelingen gedaan om de kloof te dichten.
Publicatie ITIF

Opinie: heeft het gedecentraliseerde web een toekomst?

Is het gedecentraliseerde web (DWeb, Web3) een hype of een hoop? In een opiniestuk op CIGI omschrijft onderzoeker aan de Universiteit van Texas Inga Trauthig de mogelijkheden en uitdagingen van het DWeb. Optimisten zien het DWeb als een liberaler alternatief voor het internet ten opzichte van het gecentraliseerde internet: waar wereldwijd meer regelgevingsvoorstellen voor komen en wat kwetsbaar zou kunnen zijn voor platforms of censuur door autoritaire regimes. Tegelijkertijd zien tegenstanders risico’s in het DWeb voor bijvoorbeeld rekrutering en communicatie van terroristen.
Publicatie CIGI

NIST-rapport ziet kansen voor Amerikaanse halfgeleiderindustrie

Het National Institute of Standards and Technology (NIST) heeft een rapport gepubliceerd over de kansen en uitdagingen voor de Amerikaanse halfgeleiderindustrie. In het rapport worden zeven strategische uitdagingen gepresenteerd, onder andere op het gebied van standaardisatie, modellering en simulatie. "De meetuitdagingen die van invloed zijn op de Amerikaanse halfgeleiderindustrie bevinden zich in een kritieke fase en moeten worden aangepakt als we het Amerikaanse leiderschap in deze belangrijke sector willen verzekeren", aldus onderminister van Handel voor Standaarden en Technologie en NIST-directeur Laurie E. Locascio.
Artikel NIST

Analyse Merics: megaboete voor Didi voorbode van meer dwang in Chinese tech-sector

Met de door Cyberspace Administration of China (CAC) aangekondigde boete van 8 miljard CNY (1,2 miljard euro) aan techgigant Didi breekt er volgens politiek analist Vincent Brussee op Merics een nieuwe fase aan in de Chinese tech-sector: de bedrijven dienen zich loyaal op te stellen aan het land. Zoals deze casus aantoont, kan weigering leiden tot forse sancties. De boete aan Didi is het resultaat van een twee jaar durend onderzoek, dat twee dagen na de beursgang van het bedrijf in de Verenigde Staten van start ging. "Het is de eerste keer dat de CAC zijn tanden laat zien als beschermer van de persoonsgegevens van burgers", begint Brussee. "De echte motivatie lijkt echter de bescherming van de nationale (cyber-)veiligheid te zijn, wat misschien de reden is waarom de CAC geheimzinnig blijft over de details van de zaak."
Analyse Merics

Bertelsmann Stiftung: Innovatiekracht verschuift naar Oost-Azië

Het internationale machtsevenwicht in innovatie verschuift in het voordeel van Oost-Azië, concluderen onderzoekers van de Bertelsmann Stiftung in een rapport over de ontwikkeling van nationale en regionale octrooien in geavanceerde technologieën. In de studie zijn de belangrijkste patenten in 58 geavanceerde technologieën, zoals 3D-printen of AI, sinds 2000 in kaart gebracht.
Publicatie Bertelsmann Stiftung