Beeld: ©AWTI

AWTI e-mail alert 3 februari 2022

Een nieuwe leidraad en loket moeten kennisveiligheid beschermen. In Europees verband pleiten kennisinstellingen voor betere digitale bescherming vanwege het belang van autonomie en digitale onafhankelijkheid. De transitie naar een groene en inclusieve economie gaat moeizaam. Het economisch model moet op de schop en subsidies en goedkope financiering is nodig om groene innovatie te bevorderen. Plannen zijn er genoeg. Nederland en Europa moeten aan de bak. Voor een duurzame toekomst, maar ook om relevante markten niet te verliezen aan China. Dit en nog veel meer deze week in de AWTI e-mail alert.

De opvallendste berichten van afgelopen week


Plan voor eerste gigawattfabriek groene waterstof

Het Institute for Sustainable Process Technology heeft afgelopen week plannen gepresenteerd voor de bouw van de eerste gigawattinstallatie voor groene waterstof. Het project levert een ontwerp op van een fabriek die zou starten in een Nederlands havengebied en draait op windenergie van de Noordzee. De fabriek moet in 2030 operationeel zijn en vormt daarmee een belangrijke factor in de overgang naar een groene energievoorziening.
Artikel Topsectorenergie


Hoofdrapporteur DSA: EU moet controle over internet terugnemen

Christel Schaldemose, hoofdrapporteur Digital Services Act van het Europees Parlement, stelt dat EU-beleidsmakers de plicht hebben om “de controle terug te nemen” over het internet. Dat zegt ze in een interview met The Parliament Magazine. Zij roept daarbij de techbedrijven op zelf hun verantwoordelijkheid te nemen en niet te wachten tot de EU optreedt.
Interview The Parliament Magazine


VS: Natuurkundigen zetten grote stap in onderzoek kernfusie

Amerikaanse natuurkundigen stellen een belangrijke stap te hebben gezet in de ontwikkeling van kernfusie, in de toekomst mogelijk een energiebron. Volgens Business AM is er een stadium van kernfusie bereikt dat “brandend plasma” wordt genoemd. Dit stadium wordt bereikt wanneer fusiereacties de dominante bron van verwarming in het proces worden, in plaats van energie die van buitenaf wordt aangevoerd. Men spreekt van een grote doorbraak in het onderzoek, omdat het een ongelimiteerde bron van schone energie zou kunnen opleveren.
Artikel BusinessAM
Artikel NRC (beperkt aantal artikelen vrij toegankelijk)

Nieuws en achtergronden uit Nederland


Leidraad en loket moeten kennisveiligheid beschermen

Een speciaal rijksbreed loket kennisveiligheid is geopend (ondergebracht bij RVO) en is bedoeld om onderzoeksinstellingen die zaken doen met het buitenland te helpen. Ook heeft de Rijksoverheid een leidraad gepubliceerd die handvatten moet bieden over bescherming van kennis, maar ook over samenwerking met landen die een bedenkelijke reputatie hebben op het gebied van mensenrechten. In zijn Kamerbrief schrijft minister Dijkgraaf dat het bewustzijn bij de instellingen over mogelijke problemen voldoende is toegenomen. Het kabinet vertrouwt dus op zelfregulering en neemt geen maatregelen om onderzoekssamenwerking strakker te reguleren. Binnenkort is hierover een debat in de Kamer.
Artikel Scienceguide
Artikel HOP | Utoday
Kamerbrief minister Dijkgraaf
Persbericht Rijksoverheid
Nationale Leidraad kennisveiligheid


UvA: Nieuw instituut helpt bij meten impact van publieke sector op SDG's

Een nieuw instituut (Analytics for a Better World) wil aan de hand van data-analyse de impact van ngo's en de publieke sector op de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties vergroten. Het instituut - een initiatief van de Amsterdam Business School en technologiebedrijf ORTEC - wil organisaties bijstaan bij de data-analyseen werk maken van kennisdeling.
Artikel UvA


RaboResearch: Transitie stagneert

De transitie naar een duurzame en inclusieve economie stagneert, zo concludeert een rapport van RaboResearch Nederland. "Nederlandse bedrijven scoorden vorig jaar een rapportcijfer van 5,7 en dit jaar scoren ze met een 5,8 opnieuw amper een voldoende", zo valt te lezen. Zij roepen de overheid dan ook op om stimulerender te werk te gaan. Volgens het rapport lopen bedrijven voorop die maatschappelijke impact als een van de doelstellingen hebben opgenomen. Andere bedrijven zouden daarbij ondersteund moeten worden.
Analyse RaboResearch Nederland


TNO: Maak gebruik van data en AI ter voorkoming cyberaanvallen

De overheid zou meer gebruik moeten maken van data uit niet-vitale sectoren om cyberaanvallen te kunnen voorkomen. Dat schrijft Dimitri Hehanussa, manager cybersecurity bij TNO, op iBestuur. Volgens hem kunnen haperingen in de systemen een signaal zijn van een dreigende aanval. Met kunstmatige intelligentie zouden die signalen kunnen worden gebruikt.
Artikel iBestuur


Minister: EU verdeeld over begrip strategische autonomie

Volgens minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) wordt in de EU-landen verschillend gedacht over het begrip 'strategische autonomie', zo blijkt uit het schriftelijk overleg in aanloop naar de Raad voor Concurrentievermogen. Frankrijk heeft van de positie van de EU in het internationale geopolitieke speelveld (waaronder op het gebied van technologische ontwikkelingen) een speerpunt gemaakt van het voorzitterschap. "Hoewel er consensus is over het belang van de discussie, verschillen lidstaten in hun opvatting wat ‘open strategische autonomie’ precies inhoudt. Enkele lidstaten, en dan met name Frankrijk, neigen naar meer zelfvoorzienendheid en herindustrialisering. Andere lidstaten, waaronder Denemarken, Zweden en ook Nederland, focussen in de discussie sterk op openheid, het belang van proportionaliteit en internationale verbondenheid."
Verslag schriftelijk overleg


Nederland mist kennis en mankracht voor dominante rol in EU

Het zal Nederland niet gaan lukken om een voortrekkersrol te gaan spelen in de EU op kernthema's als klimaat en digitalisering. De kennis en de mankracht is daarvoor onvoldoende, zo blijkt uit onderzoek van IOB, een dienst van Buitenlandse Zaken. Uit het rapport blijkt dat er nu al een zwaar beroep wordt gedaan op het ambtenarenapparaat. In het regeerakkoord werd juist de ambitie uitgesproken om een duidelijkere stem op deze thema's te laten horen. "Als Nederland een meer prominente en proactieve rol wil spelen in de EU – zoals is uitgesproken in het regeerakkoord van het kabinet Rutte IV – dan is verbetering nodig", zo valt te lezen. In het advies ‘Rijk aan kennis’ gaf de AWTI aan welke stappen de regering en het parlement kunnen zetten op weg naar een betere inbedding van kennisbenutting in beleidsprocessen; en om ervoor te zorgen dat ministeries, uitvoeringsorganisaties en de Tweede Kamer goed zijn toegerust voor kennisbenutting.
Onderzoek IOB
AWTI-advies Rijk aan kennis


Discussie over ondernemende wetenschappers vanwege vertrek van topwetenschapper Hans Clevers uit Nederland

Naar aanleiding van het aangekondigde vertrek van topwetenschapper Hans Clevers naar farmaciebedrijf Roche is discussie ontstaan over de ruimte voor ondernemende wetenschappers. Bij aankondiging van zijn vertrek in het FD zei Clevers dat zijn stap onder andere het gevolg is van onvrede over regelgeving van Nederlandse academische instellingen. “Een 'web aan restricties' maakt het volgens Clevers heel moeilijk voor een biomedische wetenschapper om eigen ontdekkingen toe te passen in een commercieel bedrijf.” Van verschillende kanten is er herkenning van de problemen met ondernemerschap vanuit de wetenschap, maar KNAW en Universiteit Utrecht geven aan dat de restricties er zijn om belangenconflicten te voorkomen. Eerder constateerde de AWTI in zijn adviesrapport ‘Beter van start’ dat kennisintensieve start-ups onvoldoende doorgroeien. Om dit te verbeteren moeten kennisintensieve start-ups geholpen worden om zich vanaf het begin meer op ondernemerschap en groei te richten. Daarvoor zijn onder andere standaardregels nodig voor het gebruik van kennis waarin de belangen van de start-ups in balans zijn met die van de kennisinstellingen.
Nieuwsbericht NOS
Artikel FD (toegang na registratie)
AWTI-advies Beter van start

Nieuws en achtergronden uit Europa


Europese Commissie presenteert verklaring digitale rechten

De Europese Commissie komt met een ontwerpverklaring over digitale rechten en beginselen. De verklaring heeft als doel om Europese waarden te beschermen bij de digitale transformatie. Uitgangspunt daarbij is dat rechten zowel offline als online gelden. In de verklaring zijn zes principes opgesteld: mensen en hun rechten centraal stellen, solidariteit en inclusie, online-keuzevrijheid, bevorderen deelname in de digitale openbare ruimte, meer veiligheid en inspraak voor personen, de duurzaamheid van de digitale toekomst. Eurocommissaris Margrethe Vestager: "We willen veilige technologie die werkt voor de mensen, en die onze rechten en waarden respecteert, ook als we online zijn. En we willen dat iedereen in staat is om actief deel te nemen aan onze steeds digitaler wordende samenleving. Deze verklaring geeft ons een duidelijk referentiepunt voor de rechten en beginselen in de online-wereld."
Persbericht Europese Commissie


CER: Laat DMA geen belemmering vormen voor innovatie

De Digital Markets Act (DMA) kan positief uitpakken voor consumenten, maar beleidsmakers moeten voorzichtig zijn en de regels niet zo strak te maken dat DMA innovatie remt. Dat zegt het Centre for European Reform (CER) -een onafhankelijke Europse denktank- in een analyse. Met name het Europees Parlement hamert in de onderhandelingen op strakke regulering van de grote techbedrijven, maar volgens het CER kan dat averechts werken voor innovatie en consumentenbelangen. Zij pleiten dan ook voor een balans die innovatie niet remt, maar ook meer ruimte laat voor andere spelers om tot de Europese markt toe te treden.
Analyse CER


ESIR: Economische model moet op de schop om groene en digitale transitie

De onafhankelijke expertgroep ESIR roept de Europese regeringsleiders op om te komen tot een hervorming van de Europese industrie om de groene en digitale transitie aan te jagen. Dat blijkt uit hun derde beleidsbrief 'Industry 5.0: A Transformative Vision for Europe - Governing Systemic Transformations to a Sustainable Industry'. Volgens de ESIR zou het economische model van consumptie moeten overgaan in een model dat waarde genereert uit bijvoorbeeld hergebruik en consumptiebeperking. "Een dergelijke verschuiving vereist een duidelijke richting naar het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen en waarde- en toeleveringsketens; samenwerking op alle niveaus tussen beleidsvorming en bedrijfsleven en een nieuwe benadering van onderzoek en innovatie", zo valt te lezen in de toelichting.
Persbericht ESIR


Advies CER: Bevorder groene innovatie via financiering

Een onderzoek van CER stelt dat innovatie en investeringen in groene technologie moeten worden bevorderd via subsidies en goedkope financiering. Om haar klimaatdoelstellingen te halen zou de EU de tarieven voor groene goederen moeten verlagen. Het verlagen van de kosten van groene goederen voor EU-consumenten zou namelijk leiden tot snellere emissiereductie.
Analyse CER


Duits kritiek op hervorming systeem van evaluatie onderzoek in EU

Een aantal invloedrijke, Duitse onderzoeksorganisaties hebben kritiek op de manier waarop de Europese Commissie werkt aan een nieuw systeem voor de evaluatie van onderzoek in Europa. De EC stelt dat het huidige systeem verouderd is en efficiënter moet worden. De kritiek luidt dat “een hervorming van de onderzoeksevaluatie zorgvuldiger moet worden gepland en dat de Commissie het verschil tussen academische en onderzoekscarrières moet verduidelijken”.
Artikel Science|Business


Onderzoekers willen minder bureaucratie in Horizon Europe

Onderzoekers zijn hoopvol over Horizon Europe, het nieuwe onderzoeksprogramma van de EU, maar hebben kritiek op de mate van bureaucratie en papierwerk. “Een lange aanvraagprocedure schrikt onervaren aanvragers af en dreigt van Horizon Europa een exclusieve club voor grote onderzoeksspelers te maken”, aldus Science|Business. Een veelgehoorde aanbeveling aan de Commissie is om aanvragers meer begeleiding te geven.
Artikel Science|Business


Experts zien spanningen EU en VS door techregulering

De verschillende snelheden waarmee de EU en de VS zich ontwikkelen in de techindustrie zorgt voor transatlantische spanningen, zegt de Center for European Policy Analysis (CEPA). Met de nieuwe regels die voortkomen uit de Digital Markets Act (DMA) en de Digital Services Act (DSA) loopt de EU voorop, waardoor de VS min of meer gedwongen wordt een stapje bij te zetten. Vanuit de VS zijn er juist weer zorgen over de ambitie van de EU om op techvlak onafhankelijker te worden met grote economische gevolgen voor de VS. Denktank Chatham House roept juist op tot gezamenlijk leiderschap tussen de VS, EU en het VK. Zij zouden gezamenlijk een visie moeten ontwikkelen op het gebied van digitale handel en bijbehorende waarden.
Analyse CEPA: A Common Digital Diagnosis, but No Common Treatment
Analyse CEPA: Why Europe’s Digital Markets Act Will Strain Transatlantic Relations
Analyse Chatham House: Opportunities for strengthening US, EU and UK cooperation on digital technology governance


Pleidooien vanuit de wetenschap voor beter digitale bescherming publieke kennisinstellingen

Publieke kennisinstellingen moeten in digitale regelgeving anders worden behandeld dan commerciële sectoren Dat is de strekking van een statement van CESAER, COAR en LIBER dat op 24 januari is gepubliceerd. De instanties benadrukken de unieke positie van publieke kennisinstellingen. Deze mogen niet de dupe worden van ongewenste gevolgen van de marktgerichte EU-wetgeving. De organisaties pleiten voor een overkoepelend rechtskader dat de unieke context van de openbare onderzoeks- en onderwijssectoren weerspiegelt. Ook in het nieuwjaarsdebat van de League of European Research Universities (LERU) werd het belang van de autonomie en digitale onafhankelijkheid van universiteiten benadrukt. Professor Yves Flueckiger van de universiteit van Genève en bestuurslid van LERU concludeerde: "Universiteiten moeten gezamenlijk aandringen op een Digital Universities Act. Het is duidelijk dat er behoefte is aan wetgeving om de specifieke behoeften van universiteiten op het gebied van onderzoek en onderwijs te ondersteunen."
Statement CESAER, COAR en LIBER
Artikel NethEr
Artikel LERU


EPC: Gebruik AI in gezondheidszorg vereist overtuigende uitleg

Er is een overtuigende uitleg over het gebruik van AI in de gezondheidszorg nodig, zo bepleit de onafhankelijke Europese denktank European Policy Centre (EPC) in een beleidsnota. Zo kunnen burgers het nut ervan inzien en erop vertrouwen dat hun persoonsgegevens veilig zullen worden behandeld. Wanneer de EU er niet in slaagt vertrouwen te creëren over de inzet van AI in de gezondheidszorg, zal Europa volgens het EPC niet alle kansen kunnen benutten die AI biedt voor haar burgers en hun gezondheid.
Analyse EPC


Bruegel: Herziening IPCEI nodig vanwege risico op oneerlijke concurrentie

Het grensoverschrijdende ondersteuningsprogramma voor innovatieprojecten IPCEI (Important Project of Common European Interest framework) kan zorgen voor oneerlijke concurrentie. Daarvoor waarschuwt Bruegel. Volgens de denktank is het binnen de IPCEI-structuur moeilijk om te controleren of aan de staatssteunregels wordt voldaan. Een herziening is daarom nodig, zegt Bruegel. Naast controle en transparantie over het verstrekken van aanzienlijke staatssteun, zijn ook strikte definities van de criteria voor de toekenning van staatssteun in het kader van het IPCEI noodzakelijk.
Analyse Bruegel


Merics: EU moet concurrentie aan met China om klimaateconomie

De EU moet de concurrentie aan met China op het gebied van klimaatverandering. Dat stellen experts in een analyse van Merics. Volgens de denktank is China weliswaar een grote uitstoter, maar tegelijkertijd fors aan het investeren in de klimaateconomie. Europa loopt daarom het risico relevante markten te verliezen.
Analyse Merics


VoxEU: Digitalisering financiële dienstverlening brengt uitdagingen voor regelgeving

De door nieuwe technologieën veranderende financiële dienstverlening geeft uitdagingen op het gebied van regelgeving, schrijven experts in een artikel op VoxEU. Om systeemrisico's te verkleinen liggen er uitdagingen op het gebied van digitale valuta's en de interactie tussen klassieke banken en Fintechs/Big Techs. In het artikel worden meerdere suggesties gedaan om deze uitdagingen te kunnen aanpakken.
Artikel VoxEU


Britse regering lanceert eigen cyberveiligheidsstrategie

De afgelopen week gepresenteerde Cyber Security Strategy van de Britse overheid moet de belangrijkste overheidsfuncties beter beschermen tegen cyberaanvallen. In het document wordt erkend dat de omvang van de dreiging zo groot is dat dit gezamenlijke actie vereist. Hierom wordt onder andere een Government Cyber Security Coordination Centre (GCSCC) opgezet, dat zal werken aan een betere coördinatie van de operationele inspanningen op het gebied van cyberbeveiliging. Ook de Amerikaanse president Biden heeft opdracht gegeven tot nieuwe cyberbeveiligingseisen voor alle overheidsinstanties, zo meldt een artikel op Nextgov. Naar aanleiding van een aantal grote hacks, wordt van de federale organisaties verlangd dat ze sterkere protocollen implementeren om ze proactief cyberaanvallen te voorkomen.
Artikel Nextgov
Artikel TechUK
Persbericht Gov.uk

Nieuws en achtergronden uit de rest van de wereld


VN-comité start proef met lab internationale gegevensuitwisseling

Een VN-comité van deskundigen inzake big data en data science start een proef om de internationale uitwisseling van gegevens veiliger te maken ’met behulp van Privacy Enhancing Technologies (PETs): the ‘UN PET Lab’ pilot. De technologie garandeert dat de data gedurende hun hele levenscyclus worden beschermd. In dezelfde week werd in Nature geschreven over de lancering van een enorme nieuwe en gratis index van meer dan 200 miljoen wetenschappelijke documenten. Het platform OpenAlex maakt publicatiebronnen, auteursinformatie en onderzoeksthema's inzichtelijk. Met de index moeten ook verbanden tussen documenten in onderzoekssystemen van over de hele wereld kunnen worden gelegd.
Artikel Information Age
Artikel Nature over OpenAlex


CIGI: Vastleggen normen voor gebruik autonome wapens nodig

De technologie en de potentiële toepassingen van killer robots ontwikkelen te snel, schrijft onderzoeker Kyle Hiebert in zijn artikel op CIGI. Om rampzalige gevolgen te voorkomen, is verantwoord gebruik van lethal autonomous weapons systems (LAWS) van belang. Dit kan bereikt worden door het vastleggen van aanvaardbare normen voor het gebruik van LAWS, voordat het op grote schaal wordt ingevoerd. Een gedragscode zou ook de regel kunnen bevatten dat autonome wapentechnologie uit de handen van niet-statelijke actoren wordt gehouden.
Analyse CIGI


Belfer Center: VS zou centrale bank voor digitale betaalmiddelen moeten overwegen

Digitale muntsoorten komen tot stand over landsgrenzen heen. Daarmee ontstaan ook problemen met de veiligheid van data en privacy. Volgens deze paper van onderzoekers van de Belfer Center for Science and International Affairs zou de VS een belangrijke rol kunnen vervullen in de totstandkoming van open, op samenwerking gerichte technologieën die de veiligheid van deze data beschermen en privacy hooghouden. Maar de VS loopt op dit moment achter en zou de instelling van een centrale bank voor digitale betaalmiddelen (een CBDC) moeten overwegen.
Advies Belfer Center


VS: Overheid vraagt om input industrie over versterken autonome halfgeleiderindustrie

Het Amerikaanse ministerie van Handel wil de binnenlandse halfgeleiderindustrie versterken en vraagt hiervoor om input van de industrie. . Aanleiding is een tekort aan chips  dat de prijzen opdrijft. Dit kan op lange termijn een bedreiging vormen voor de Amerikaanse economie en veiligheid, aldus minister van handel Raimondo. Het verzoek vraagt onder andere om input voor “de planning en opzet van potentiële programma's om investeringen in halfgeleiderproductiefaciliteiten en bijbehorende ecosystemen te stimuleren" en "te voorzien in gedeelde infrastructuur om onderzoek" en "ontwikkeling en prototyping van halfgeleiders te versnellen".
Persbericht Ministerie van Handel


VS: Regering Biden volgt wetenschap, maar betrekt het nog niet goed bij uitvoering

Na het Trump-tijdperk wordt door de regering-Biden de wetenschap in de uitvoering nog altijd niet meegenomen, zo blijkt uit onderzoek waarover Nature schrijft. "Ik zie de regering wel de wetenschap volgen", zegt klimaatwetenschapper Menon, "maar als het op de daadwerkelijke uitvoering aankomt, kan dit weleens wat meer tijd gaan kosten."
Artikel Nature


VS kondigt maatregelen aan om hoogopgeleide immigranten aan te trekken

Het Witte Huis heeft een aantal maatregelen bekendgemaakt die het makkelijker maakt om buitenlandse deskundigen aan te trekken op het gebied van wetenschap, technologie, engineering en wiskunde. Dit omvat onder andere een nieuw initiatief om de uitwisseling van onderzoekers te vergemakkelijken en een reeks aanpassingen van de visumregels om de toelating gemakkelijker te maken. Ook zijn nieuwe studierichtingen ontwikkeld in het STEM Optional Practical Training-programma
Artikel Science|Business
Artikel Nextgov


VS: Meta introduceert AI-supercomputer

Meta werkt aan de ontwikkeling van een van de snelste AI-supercomputers van dit moment: het AI Research SuperCluster (RSC). In een artikel op The Verge wordt uitgelegd hoe de supercomputer precies werkt. "RSC zal worden gebruikt om een reeks systemen in Meta's bedrijven te trainen: van algoritmen voor het modereren van inhoud op Facebook en Instagram tot augmented reality-functies. En ja, Meta zegt dat RSC zal worden gebruikt om de metaverse te ontwerpen, voor een onderling verbonden reeks virtuele ruimtes, van kantoren tot online arena's", aldus The Verge.
Metaverse e-learning community
Artikel The Verge
Blog Facebook


VS: Vrees voor problemen luchtvaart door 5G

Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen vrezen dat de introductie van 5G het vliegverkeer ernstig zal verstoren. Zij vrezen dat de snelle mobiele verbinding de veiligheidssystemen in de war schopt. Om chaos te voorkomen roepen de maatschappijen president Biden op om in te grijpen.
Artikel RTL Nieuws


Ophef om Israëlisch bedrijf met gezichtsherkenningstechnologie

Het Israëlische bedrijf Yozmot heeft wereldwijd kritiek geoogst met de productie van een bodycam waarmee de politie mensenmassa's kan scannen en verdachten realtime kan opsporen. De techniek zou zo verfijnd zijn dat zelfs bedekte gezichten zouden worden herkend. Daarover schrijft The Times of Israel. Privacyexperts zien grote privacyrisico's, maar het bedrijf wijst op de mogelijkheden om criminelen en vermisten snel op te kunnen sporen.
Artikel Times of Israel


India: Technologische innovatie bedrijven moeten een tandje bijzetten

De Indiase Institutes of Technology (IIT's) lopen achter in hun doelstellingen op het gebied van onderzoek en werving, schrijft Nature. Volgens het wetenschapsblad is dit zeer verontrustend, omdat het raakt aan de reputatie van het IIT-systeem. De regering van India zal daarom in actie moeten komen. Volgens Nature groeit de techsector desondanks hard in India. Afgelopen jaar registreerde het land 44 nieuwe technologische bedrijven met een waarde van meer dan een miljard dollar.
Artikel Nature