Beeld: ©AWTI

AWTI e-mail alert 17 oktober 2019

De opvallendste berichten van de afgelopen week

De regio moet spin in het web worden van innovatie en groei

Het basismodel van onze economie is veranderd, aldus een Themabericht van RaboResearch. Kennis, de regio en duurzaamheid zijn de laatste jaren veel centraler komen te staan bij het concurrentievermogen van bedrijven. Dit betekent dat alleen nationaal, macro-economisch innovatiebeleid niet meer volstaat. We hebben ook een gebiedsgericht innovatiebeleid nodig waarin overheden, bedrijven en kennisinstellingen werken aan strategische richtingen waarop bedrijven zich kunnen oriënteren.
Themabericht RaboResearch

EU moet meer doen om buitenlandse toponderzoekers te verleiden

De EU zou in Horizon Europe veel meer geld moeten steken in fundamenteel en cultuur-gerelateerd onderzoek. Alleen dan kan de EU de allerbeste onderzoekers blijven aantrekken en behouden. Dat stelt de European Federation of Academies of Sciences and Humanities (ALLEA) in een rapport. De EU zou ook de ondersteuning van onderzoeksmobiliteit moeten intensiveren, via programma’s zoals Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) en Erasmus. Ook universiteitsorganisatie The Guild pleit voor meer geld voor het MSCA-programma.
Nieuwsbericht ALLEA
Rapport ALLEA
(pdf)
Nieuwsbericht Science|Business
Nieuwsbericht The Guild
Position paper The Guild

Global Competitiveness Report 2019: Tijd voor groeimaatregelen productiviteit

Tien jaar na het uitbreken van de wereldwijde financiële crisis blijft de wereldeconomie vastzitten in een cyclus van lage of vlakke productiviteitsgroei, ondanks de injectie van meer dan 10 biljoen (10.000 miljard) dollar door centrale banken. Het nieuwste Global Competitiveness Report van het World Economic Forum (WEF) schetst een somber beeld, maar laat ook zien dat sommige landen het beter doen dan andere. Een voorbeeld is Nederland, dat stijgt van de zesde naar de vierde positie op de ranglijst. Ons land is nu, voor het eerst, de meest concurrerende economie van Europa. Op de eerste drie plekken van de ranglijst staan niet-Europese landen: Singapore, de VS en Hong Kong. Alle landen op de lijst, ook de toplanden, kunnen nog heel wat doen om hun productiviteit te verbeteren. Het laatste nummer van Economisch Statistische Berichten (ESB) gaat dieper in op de achterblijvende productiviteitsgroei in Nederland en wat daaraan te doen is.
Nieuwsbericht WEF
Artikel WEF
Nieuwsbericht Rijksoverheid
ESB oktober 2019
(pdf)

Nieuws en achtergronden uit Nederland

OCW wil dat instellingen voor hoger onderwijs minder sparen en meer investeren

Bij universiteiten en hogescholen blijft er nog te veel geld op de plank liggen, vindt OCW. De instellingen moeten daarom meer gaan investeren in onderwijs. De universiteiten zijn het oneens met de bevinding en met de oproep om minder voorzichtig te begroten.
Nieuwsbericht ScienceGuide

Minister wil meer van technische universiteiten

In een kameroverleg over het Techniekpact formuleerde minister Ingrid van Engelshoven (OCW) verschillende wensen in de richting van technische universiteiten. Ze zouden moeten stoppen met de numerus fixus bij al hun opleidingen, ze zouden de uitval tijdens de studie moeten verlagen, ze zouden moeten zorgen dat meer studenten kiezen voor een technisch beroep en ze zouden uit hun silo moeten komen als het gaat om de verwevenheid van technische met andere wetenschappen.
Nieuwsbericht ScienceGuide

“Vrij onderzoek is cruciaal, investeer er dan ook in”

Ongebonden, vrij onderzoek is de bakermat voor wetenschappelijke en maatschappelijke doorbraken en een belangrijke motor voor de economie. In een artikel voor NRC pleiten 262 wetenschappers voor een grote verhoging van de NWO-budgetten voor ongebonden onderzoek.
Artikel NRC

Van concurreren naar samenwerken, dat is voor hogescholen het devies geworden

Agnita Mur zwaait na twaalf jaar af als bestuurder bij de Hogeschool Leiden. In gesprek met ScienceGuide blikt zij terug op de groeiende samenwerking in het hbo, kwaliteitsafspraken en de ontwikkeling van het praktijkgericht onderzoek. “De lectoren hebben ervoor gezorgd dat de samenwerking in de regio veel rijker is geworden.”
Artikel ScienceGuide

Weer nieuwe invalshoeken voor het innovatiebeleid

In de aanloop naar het ‘Economendebat: innovatie, economie & maatschappelijke vooruitgang’, op 30 oktober in Utrecht, presenteert Me Judice twee nieuwe visiestukken over het innovatiebeleid. Volgens de Maastrichtse econoom Bart Verspagen moet de overheid een missiegericht klimaat-r&d-beleid initiëren. De Tilburgse econoom Michiel Bijlsma pleit voor een overheid die zich toelegt op twee zaken: beter meten welk beleid wel en welk beleid niet werkt én het scheppen van goede randvoorwaarden voor innovaties in de vorm van voldoende concurrentie en lage groeibarrières.
Artikel Verspagen
Artikel Bijlsma
Aankondiging en aanmelding debat

Vijf bedrijven geven onderzoeks- en onderwijsimpuls aan AI in Nederland

Ahold Delhaize, ING, KLM, NS en Philips gaan het Nederlandse ecosysteem voor kunstmatige intelligentie (AI) een impuls geven met Kickstart AI. Doel hiervan is om de ontwikkeling van AI-technologie te bevorderen en te versnellen, en te zorgen voor meer AI-talent in Nederland. De vijf bedrijven gaan samen onder meer 25 posities voor hoogleraren en universitair (hoofd)docenten op het gebied van AI financieren.
Nieuwsbericht Ahold Delhaize
Nieuwsbericht RTLZ

Kansen voor Nederland als waterstofland

Waterstof als energiedrager is één van de grote beloftes voor een succesvolle energietransitie én de Nederlandse economie. Waterstoftechnologie heeft de potentie om een zeer belangrijk exportproduct van Nederland te worden, laat het FME-rapport ‘Waterstof: kansen voor de Nederlandse industrie’ zien. Het rapport pleit voor een actief nationaal beleid voor waterstof. De website Agro&Chemie schrijft dat het bedrijfsleven in Noord-Nederland in ieder geval met waterstof aan de slag gaat. Bedrijven uit de regio gaan er de komende tien jaar 2,8 miljard euro in investeren. Een rapport van de International Renewable Energy Agency (IRENA) bevestigt het belang van waterstof als onderdeel van de schone-energiemix voor een duurzame toekomst. Politiek en zakelijk is er, volgens het rapport, alle aanleiding voor om met schone waterstof aan de slag te gaan.
Nieuwsbericht FME
Rapport FME
(pdf)
Nieuwsbericht IRENA
Rapport IRENA
(pdf)

De 50 snelst groeiende technologiebedrijven van 2019

Flightgift/Hotelgift heeft de Deloitte Technology Fast 50 van dit jaar gewonnen, de ranking van de 50 snelst groeiende technologiebedrijven van Nederland. Het bedrijf boekte afgelopen jaar een omzetgroei van 7628 procent. Otrium ging er met de titel Rising Star 2019 vandoor. De Most Sustainable Grower 2019 is geworden Team Nijhuis, een online marketingbureau.
Nieuwsbericht Deloitte
Ranking Deloitte Technology Fast 50 2019
(pdf)

“Genderdiversiteit is ver te zoeken in de vc- en start-upsector”

Het is pover gesteld met genderdiversiteit binnen de Nederlandse VC- en startupsector. Dat is de conclusie van het Gender Diversity Report van TechLeap.NL (voorheen StartupDelta). Nederlandse ‘venture capital’-bedrijven staken in de jaren 2008 tot 2019 slechts 5,7 procent van hun geld in startups met een vrouwelijke medeoprichter. De rest ging naar door alleen mannen opgerichte start-ups. Ook halen teams met vrouwelijke oprichters per ronde gemiddeld minder op dan hun mannelijke collega’s: 200.000 euro tegenover 600.000 euro.
Nieuwsbericht Emerce
Rapport TechLeap.NL
(pdf)

Amsterdam wordt iets aantrekkelijker voor start-ups

Amsterdam is een plaatsje gestegen op de Startup Heatmap Europe 2019. De stad blijft echter nog ver achter op Londen en Berlijn, de twee steden waar start-ups zich het liefst vestigen in Europa. Voor de ranglijst hebben start-ups hun oordeel mogen uitspreken over onderwerpen als toegang tot kapitaal, kosten voor het opzetten van een bedrijf, beschikbaarheid van talent, nabijheid tot de doelmarkt, de waarde van het ecosysteem, enz.
Nieuwsbericht Silicon Canals
Rapport Heatmap Europe
(registratie verplicht)

Nieuws en achtergronden uit Europa

Europees Parlement roept op tot snel besluit over meerjarig financieel kader

Het Europees Parlement (EP) roep in een resolutie de EU-landen op om met spoed een standpunt in te nemen over de meerjarenbegroting, het meerjarig financieel kader (MFK). Gezien de traag verlopende onderhandelingen, eisen EP-leden een vangnet zodat burgers, ondernemingen en organisaties de nodige financiering kunnen blijven ontvangen als het akkoord er niet op tijd is. Volgens een artikel van Europa Nu verzet een coalitie van vijf landen – Denemarken, Duitsland, Nederland, Oostenrijk en Zweden – zich tegen een verhoging van de meerjarenbegroting. Daarnaast moet het MFK dringend worden gemoderniseerd, volgens deze landen. Daarmee doelen ze op een overheveling van gelden van het landbouw‑ en het cohesiebeleid naar klimaatverandering, grensbewaking en onderzoek en innovatie. Een artikel van Science|Business vertelt dat de vijf landen in ieder geval de steun hebben van de nieuwe eurocommissaris voor de begroting, de Oostenrijker Johannes Hahn.
Persbericht EP
Artikel EP
Resolutie
Artikel Europa Nu
Artikel Science|Business

Roadmap 2021 Update voor Europese onderzoeksinfrastructuren gelanceerd

Het European Strategy Forum on Research Infrastructures (ESFRI) heeft de Roadmap 2021 Update uitgebracht. Over twee jaar moet dit proces leiden tot een nieuw investeringsplan voor Europese onderzoeksinfrastructuren. Volgens ESFRI hebben zijn roadmaps tot nu toe bewezen veel sturing te geven aan het investeringsproces.
Nieuwsbericht ESFRI
ESFRI Roadmap 2021 Guide
(pdf)
Nieuwsbericht Neth-ER

Op weg naar Responsible Research and Innovation, maar wat is dat eigenlijk?

De afkorting RRI, voor ‘Responsible Research & Innovation’, zingt al bijna een decennium rond in de wereld van wetenschapsfinanciering, aldus een artikel van ScienceGuide. Grofweg gaat het om een onderzoeks- en innovatieproces waarin wetenschappers, ondernemers en burgers zich gezamenlijk bekommeren om de maatschappelijke oriëntatie van nieuwe wetenschap en technologie. ScienceGuide doet verslag van een Europese bijeenkomst over het onderwerp. Daar bleek nog veel discussie te bestaan over de inhoud en uitwerking van het concept RRI.
Artikel ScienceGuide

EU-controleurs vragen om eenvoudigere betalingsregels in Horizon Europe

De Europese Rekenkamer vindt dat de regels voor het betalen van personeelskosten in het EU-onderzoeksprogramma vereenvoudigd moeten worden. Ze wil wel meer controle op betalingen aan kleine en middelgrote ondernemingen. Met name declaraties van personeelsuitgaven zijn hier een belangrijke bron van fouten.
Nieuwsbericht Science|Business
Jaarrapportage 2018 - European Court of Auditors
(pdf)

Op weg naar een overheid die beter tegemoetkomt aan de wensen van de burger

In het project Future Government 2030+ onderzoekt het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie (EC) hoe het overheidsbeleid kan bijdragen aan een nieuw sociaal contract. Eerder verscheen een rapport over de inhoudelijke doelstellingen die overheden zouden moeten nastreven. Deze week verscheen een rapport over de beleidsopties en ‑acties die daarbij horen op verschillende beleidsniveaus. Een kernelement van het project is dat digitale technologie aan de overheid nieuwe mogelijkheden, maar ook uitdagingen, biedt om haar taak richting burgers te verbeteren.
Nieuwsbericht EC
Rapport JRC
(pdf)

Meer dan 8.000 antwoorden op de vraag hoe verder met Horizon Europe

Een sterke focus op duurzame oplossingen en eenvoudigere regels: dit zijn de twee terugkerende thema’s in de reacties van ruim 8.000 respondenten van twee enquêtes over Horizon Europe. De eerste ging over interventiegebieden, strategische keuzes, te verwachten effecten en clusteroverschrijdende kwesties. De tweede ging over de implementatiestrategie voor het programma. De Europese Commissie (EC) hoopt eind oktober de volledige resultaten van de enquêtes te publiceren.
Nieuwsbericht EC

Europese Open Science Cloud heeft nog lange weg te gaan

Op 9 en 10 september jl. organiseerden DG-RTD en DG-CNECT in Brussel de bijeenkomst ‘Building together an EOSC greater than the sum of its parts’. EOSC staat voor European Open Science Cloud. Deze week verscheen het verslag van de bijeenkomst. Dat laat zien dat het enthousiasme voor het project groot is onder veel partijen, maar dat er nog heel veel moet gebeuren voor er een echte Europese Open Science Cloud is.
Nieuwsbericht EOSC Secretariaat
Verslag bijeenkomst (pdf)
Presentaties bijeenkomst

Het bevorderen van internationale onderzoekssamenwerking door overheden

De wetenschap internationaliseert, maar de meeste westerse overheden hebben geen of geen expliciete strategie hoe ze hiermee willen omgaan. Ze sluiten bijvoorbeeld wel samenwerkingsovereenkomsten met andere landen, maar de keuze voor landen, onderwerpen en strategieën is niet altijd sterk doordacht, aldus een thematisch rapport van het JRC. Dat legt op hoofdlijnen uit voor welke keuzes overheden staan en wat de meest effectieve beleidsrichtingen zouden zijn. Een tweede rapport van het JRC gaat specifiek in op internationale wetenschaps‑, technologie‑ en innovatie-overeenkomsten.
Rapport JRC – 1
Rapport JRC – 2

EU-brede risicobeoordeling van de veiligheid van 5G-netwerken

Een Europese groep voor het bevorderen van Europese samenwerking op het gebied van beveiliging van netwerk‑ en informatiesystemen, de NIS Cooperation Group, heeft een rapport uitgebracht over het waarborgen van de langdurige veiligheid van 5G-netwerken. Op basis hiervan zou een Europees instrumentarium van mogelijke risicobeperkende maatregelen moeten worden ontwikkeld. Het rapport zou jaarlijks moeten worden geactualiseerd.
Rapport NIS Cooperation Group (pdf)

JRC publiceert rapport over toekomst blockchain

Het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie heeft een rapport gepubliceerd over ‘distributed ledger’‑ ofwel blockchain-technologieën en de mogelijke toepassingen hiervan, nu en in de toekomst. Het is nu de technologie achter bitcoin en andere cryptografie, maar blockchain zou een rol kunnen spelen bij de beveiliging van veel meer vormen van data-uitwisseling. Volgens een artikel van ZDNet zal een echte blockchain-revolutie nog wel een jaar of tien op zich laten wachten.
Aankondiging JRC
Rapport JRC
(pdf)
Samenvatting rapport (pdf)
Artikel ZDNet

De rol van Europa in het technologische ecosysteem van drones

Drones zijn een belangrijke nieuwe, mogelijk zelfs disruptieve technologie. Europa heeft inmiddels duidelijke veiligheidseisen gesteld aan het gebruik, maar er resten nog belangrijke onderwerpen die geregeld moeten worden. Dan gaat het met name om het reguleren van het civiel-militaire gebruik van drones (‘dual use’) en het opbouwen van publiek vertrouwen in de technologie en de regulering ervan, aldus een rapport van de European Parliamentary Research Service (EPRS).
Rapport EPRS (pdf)

Hoe het werk in de toekomst verandert en hoe overheden hiermee omgaan

De aard van werk verandert altijd, gedreven door technologische vooruitgang, demografische verschuivingen, regels en macro-economische schommelingen. Maar de vierde industriële revolutie heeft het tempo van de verandering drastisch versneld. Een publicatie van het European Political Strategy Centre (EPSC) zoomt in op de tien grootste uitdagingen en kansen voor Europa bij de overgang naar een nieuwe werkwereld. Een beleidsbrief van de denktank The Lisbon Council ontwaart zes grote trends in de arbeidsmarkt van de toekomst. Vervolgens beoordeelt en rangschikt ze de voortgang waarmee de EU-lidstaten overstappen naar een moderne manier van werken en de doeltreffendheid van hun sociale stelsels om echte sociale zekerheid te bieden en zich aan te passen aan de veranderende sociale behoeften. Vergelijkingen tussen landen kunnen worden gemaakt op de website Future of Work Policy Bank.
Rapport EPSC (pdf)
Rapport The Lisbon Council (pdf)
Website Future of Work Policy Bank

Waar gaat het Europese start-upecosysteem naartoe?

Gaat het Europese start-upecosysteem vastlopen in een nieuwe tech bubble?, vraagt een artikel van het Vlaamse Bloovi zich af. Het sprak met een aantal durfkapitalisten en innovatie-experts. Zij constateren dat het risicoprofiel van start- en scale-ups tegenwoordig iets lager ligt dan vroeger en dat er iets meer realiteitszin is als het gaat om rendementsverwachtingen van investeringen.
Artikel Bloovi

De toekomst van steden: kansen, uitdagingen en de weg voorwaarts

Met zo’n drie kwart van de bevolking die er straks woont, zullen steden in grote mate de toekomst van de mensheid bepalen. Een rapport van het JRC, gepresenteerd tijdens de Europese Week van regio’s en steden, identificeert trends en roept vragen op over wat de toekomst van steden kan en moet zijn. Nieuwe manieren van planvorming, nieuwe technologieën en nieuwe economische ontwikkelingsmodellen kunnen daarin een grote rol spelen.
Nieuwsbericht JRC
Rapport JRC
(pdf)
Samenvatting rapport (pdf)
Infographic JRC (pdf)
Webplatform The Future of Cities

VK: Zorgen over gevolgen van ‘no deal brexit’ wetenschap en technologie

Hoewel er geruchten zijn dat er binnen twee weken toch nog een brexitakkoord mogelijk is, neemt de spanning over de gevolgen van een mogelijke ‘no-deal’ voor de wetenschap toe. Dat laat bijvoorbeeld een analyse van de Royal Society zien. In een artikel van The Guardian hebben individuele topwetenschappers het over de desastreuze gevolgen van een ‘no deal’ brexit. De voorzitter van de Wetenschapscommissie van het Britse parlement denkt dat de belangen van blijvende wetenschappelijke samenwerking met de EU zo groot zijn, dat het VK haast tegen elke prijs en elke voorwaarde akkoord zullen gaan met voorstellen van de EU hierover. Dat zegt hij in gesprek met Science|Business. Komt die samenwerking er niet, dan ziet het VK zich gesteld voor de uitdaging om een concurrent op te richten voor de Europese Onderzoeksraad (ERC), een herziening van het immigratiebeleid en geld voor een jacht op talent, aldus een tweede artikel van Science|Business. De Britse minister van Wetenschap Chris Skidmore meldde in een toespraak dat er overeenstemming is met de EU over het afronden van de projecten in het kader van Horizon 2020. Over aansluiting bij Horizon Europe kan het VK echter pas gaan praten nadat de EU het eens is over de opzet. Dat zal vertragingen opleveren, maar de Britse regering zal er alles aan doen die tot een minimum te beperken. In de tussentijd wil de regering de wetenschappelijke banden buiten de EU versterken. Ook in de Britse techsector leven grote zorgen over de mogelijke gevolgen van een ‘no deal’ brexit. Kleine en middelgrote leden van TechUK gaan ervan uit dat de Britse overheid minimaal een ‘tech venture capital’-fonds zal oprichten om de sector te ondersteunen.
Nieuwsbericht Royal Society
Analyse Royal Society
(pdf)
Artikel The Guardian
Artikel Science|Business – 1
Artikel Science|Business – 2
Speech Skidmore
Artikel TechUK
Rapport TechUK

VK: Plan voor eerste kernfusiereactor ter wereld

Britse wetenschappers gaan een prototype van een installatie ontwerpen die tegen 2040 de commerciële energieproductie met kernfusie moet aantonen. De Britse regering heeft aangekondigd 200 miljoen pond (224 miljoen euro) in de reactor te investeren. Zowel het ontwerp als de tijdslijn maken het Britse project tot een van de meest ambitieuze ter wereld.
Nieuwsbericht Nature

Nieuws en achtergronden uit de rest van de wereld

OESO lanceert voorstel belasting voor digitale reuzen

Multinationale ondernemingen, waaronder de grote techbedrijven, zouden belasting moeten gaan betalen in de landen waar hun klanten zich bevinden. Daarvoor heeft de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) een plan gepresenteerd. Overheden zouden ook meer macht moeten krijgen om belastingen bij deze bedrijven te innen. Over het voorstel vindt nu een publieke consultatie plaats. Een artikel van The Conversation legt uit hoe multinationals nu nog hun winsten verschuiven naar landen met lage belastingen.
Nieuwsbericht OESO
Voorstel OESO
(pdf)
Consultatie OESO
Nieuwsbericht Reuters
Artikel The Conversation

De verrassende neergang van ondernemerschap en innovatie in het westen

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, laat het ondernemerschap sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw in de hele westerse wereld een “zorgwekkende” neerwaartse trend zien, en nog wel het meest in de VS. Tegelijkertijd is de arbeidsmobiliteit enorm afgenomen. Volgens Wim Naudé van de United Nations University MERIT wordt de economie hierdoor geleidelijk aan steeds minder flexibel, past ze zich steeds moeilijk aan externe veranderingen aan en word ze dus steeds kwetsbaarder. Daar zou het beleid meer aandacht voor moeten hebben.
Artikel UNU-MERIT

Technologische ontwikkeling is geen onontkoombare evolutie

Mensen uit de techsector noemen automatische gezichtsherkenning, slimme luiers en bewakingsapparatuur “onvermijdelijke evoluties van de technologische ontwikkeling”, stelt een artikel van Vox. Dat is echter een regelrechte leugen. “We moeten en kunnen ons afvragen welke vooruitgang we echt willen.”
Artikel Vox

De stand van de economie op het gebied van kunstmatige intelligentie

Vaak wordt beweerd dat kunstmatige intelligentie op het punt staat de economie te transformeren, met massale werkloosheid en grote monopolies als gevolg. Een artikel van Nesta beschrijft de laatste inzichten van economen wat dit betreft, opgetekend op een internationale conferentie in Toronto. De werkelijkheid is een stuk complexer dan de oneliners doen vermoeden.
Artikel Nesta

Het belang van de circulaire economie

Door in te zetten op circulaire businessmodellen kunnen ondernemers flinke besparingen bewerkstelligen. Bespaard kapitaal kan weer worden geïnvesteerd in nieuwe activiteiten. De circulaire economie is niet alleen goed voor de samenleving, maar ook voor het bedrijfsleven, legt een infographic van vermogensbeheerder BlackRock uit.
Artikel Visual Capitalist

De beste ‘smart cities’ laten technologie voor mensen werken

Singapore, Zürich en Oslo zijn de drie slimste steden van de wereld, volgens de nieuwe IMD Smart City Index. De ranglijst is een initiatief van het Smart City Observatory van het IMD World Competitiveness Center, in samenwerking met de Singapore University of Technology and Design (SUTD). De IMD Smart City Index beoordeelt 102 steden wereldwijd, waaronder Amsterdam (11), Den Haag (29) en Rotterdam (36). Een belangrijk aspect om hoog op de lijst te eindigen is de mate waarin de inzet van technologie bijdraagt aan het welzijn van mensen.
Nieuwsbericht IMD
IMD Smart City Index 2019
(pdf)
Artikel The Conversation

VS: De Atlanta Conferentie over Wetenschaps‑ en Innovatiebeleid

Zelden vinden conferenties over wetenschaps‑ en innovatiebeleid plaats met zoveel verschillende invalshoeken als de jaarlijkse Atlanta Conference on Science and Innovation Policy (ATLC2019). Veel onderwerpen hebben weinig relevantie voor Europa, maar een aantal zeker wel, van de mondiale waardeketen van windenergietechnologie tot zelforganiserende samenwerking tussen bedrijven en universiteiten, van het nut van megawetenschapsprojecten tot een evolutionaire speltheoriebenadering van technologische transities.
Samenvattingen presentaties ATLC 2019