Terugblik seminar 'Kennis in conflict'
Op vrijdag 14 april vond het seminar “Kennis in conflict – Naar een beter begrip van kennisveiligheid” plaats. Het seminar werd georganiseerd door de Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie (AWTI) naar aanleiding van het recente advies “Kennis in conflict – veiligheid en vrijheid in balans”.
Van advies naar actie
De middag werd geopend door Eppo Bruins, inmiddels een jaar voorzitter van de AWTI. Hij benadrukte nog maar even dat de AWTI een onafhankelijke adviesraad is die gevraagd en ongevraagd advies geeft. Het adviestraject over kennisveiligheid was zeer gewenst en staat als onderwerp enorm in de belangstelling. In navolging op het advies, dat in december werd aangeboden aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Robbert Dijkgraaf, wil de AWTI de ontwikkeling van kennis en kunde rond kennisveiligheid helpen stimuleren. Zo organiseerde de AWTI eerder een bijeenkomst in Den Haag over ‘maturity capability models’, die werden aanbevolen in het advies, en was de AWTI op een bijeenkomst van TNO, de KNAW en Neth-ER in Brussel, om de internationale afstemming te stimuleren. Met het huidige seminar wil de AWTI bijdragen aan een beter begrip van kennisveiligheid en het spreekwoordelijke stokje over geven aan de mensen in het veld die dagelijks te maken hebben met kennisveiligheid.
Advies: lerende aanpak met aandacht voor nuance en meer bewustwording
Chokri Mousaoui presenteerde allereerst als AWTI-raadslid en voorzitter van de projectgroep van het advies een beknopte samenvatting van het advies. Hij wees ons op de veranderende wereld. Zo heeft de voorloper van de AWTI, de AWT, in 2012 nog geadviseerd nauw samen te werken met China. Pas veel recenter zijn er kanttekeningen gezet bij dit soort samenwerkingen. Er is sprake van een groot dilemma tussen openheid en academische vrijheid enerzijds en geslotenheid en beveiliging van wetenschappelijk onderzoek anderzijds. Simpele antwoorden zijn er niet, maar stappen zijn nodig. De AWTI adviseert dan ook een lerende aanpak te ontwikkelen, met aandacht voor nuance en meer bewustwording. Volgens de AWTI moet dat gedaan worden door:
1) het begrip van kennisveiligheid te verbeteren;
2) te differentiëren in risico’s, maatregelen en organisaties en
3) het bewustzijn en de capaciteit aan kennisinstellingen te vergroten.
Deze drie paden moeten integraal opgepakt worden. Kennisinstellingen moeten daarmee nu aan de slag om zo regie te houden en de gevreesde afvinklijstjes te voorkomen.
Leren van elkaar
In het zaalgesprek na afloop van Chokri’s presentatie werd voorgesteld dat het bedrijfsleven en de kennisinstellingen veel van elkaar kunnen leren. Zo hebben bedrijven veel te maken met uitdagingen op het vlak van cyberveiligheid en hebben bovendien een belang. Zij kunnen namelijk veel kennis kwijtraken door cyberaanvallen. Het CBS en het KNMI maakten duidelijk dat zij met vergelijkbare uitdagingen te maken hebben. Een belangrijke vraag is ook hoe deze organisaties om moeten gaan met kennisveiligheid en specifiek met medewerkers uit bepaalde landen. Ook werd benadrukt dat de wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen in bijvoorbeeld China hard gaan en dat we daarom misschien juist meer moeten samenwerken met kennisinstellingen daar. De vraag is of Nederlandse kennisinstellingen ook toegang hebben tot kennis in China. De indruk is dat China daar heel strategisch mee omgaat. Een kenniscentrum opzetten om kennis en informatie te verzamelen over de aanpak van China en hun cultuur te doorgronden zou daarbij kunnen helpen.
Kennisveiligheid in andere landen: Frankrijk, Tsjechië en Australië
In opdracht van de AWTI heeft het LeidenAsiaCentre (LAC) voor het advies ‘Kennis in conflict’ een achtergrondstudie gedaan. Jonas Lammertink presenteerde de bevindingen. Hij is voormalig onderzoeker bij het LAC en auteur van deze achtergrondstudie met de titel “How National Governments and Research Institutions Safeguard Knowledge Development in Science and Technology”. Inmiddels werkt hij bij het Kennisveiligheidsloket van RVO. Voor de presentatie ging hij specifiek in op het begrip ‘kennisveiligheid’ in andere landen. In Nederland observeerde het LAC een rangschikking binnen het begrip van kennisveiligheid, waarbij het in de eerste plaats om ongewenste kennisoverdracht gaat en daarna om buitenlandse inmenging en heimelijke beïnvloeding. In Tsjechië staat buitenlandse inmenging centraal en in Frankrijk ligt de nadruk juist op het beschermen van gevoelige kennis. In Australië en in het Verenigd Koninkrijk zijn kennisinstellingen afhankelijk van Chinese studenten en de financiële middelen die dat met zich meebrengt. Daarnaast gaat het ook over ongewenste kennisoverdracht van informatie naar het Chinese leger. In Australië wordt ongewenste kennisoverdracht gezien als een onderdeel van statelijke inmenging, en dus de koepelterm ‘foreign interference’ wordt gehanteerd.
Internationale samenwerking: idealiter een raamwerk met gedeelde definities en concepten
Vanuit Parijs werd vervolgens een presentatie verzorgd door Carthage Smith. Carthage is senior beleidsanalist bij de OESO en auteur van het rapport “Integrity and security in the global research ecosystem”. Bij dit rapport werd er gekeken naar de internationale context en welke beleidsmaatregelen werden genomen door verschillende landen. Het concept kennisveiligheid besloeg in het rapport naast nationale veiligheid ook economische veiligheid, omdat anders sterk de nadruk wordt gelegd op militaire veiligheid, terwijl de risico’s breder zijn dan dat. Kennisveiligheid en wetenschappelijke integriteit zijn nauw met elkaar verbonden en ze zijn beide nodig voor een goed functionerend ecosysteem. Duidelijke richtlijnen en gestroomlijnde procedures zullen helpen, waarbij onnodige bureaucratie voorkomen dient te worden. Veel maatregelen zullen volgens de OESO moeten worden genomen bij kennisinstellingen, maar internationale samenwerking op dit gebied is wenselijk. Die moet zich concentreren op het niveau van een raamwerk met gedeelde definities en concepten, waarbij de implementatie op het nationale en lokale niveau moet plaats vinden. Europa kent een extra uitdaging. Binnen de EU gelden namelijk de verschillende vrijheden van verkeer van mensen, data en goederen en dit betekent dat beperkende maatregelen in de ene lidstaat hun effectiviteit verliezen als andere lidstaten die maatregelen niet nemen.
Lijsten schieten hun doel voorbij
Na afloop van deze presentaties was er weer ruimte voor discussie. Daarin werd genoemd dat onderzoekers soms de wens uitspreken om te werken met lijsten van samenwerkingen die wel of niet zijn toegestaan. Daarop reagerend gaf Carthage aan dat dit soort lijsten snel achterhaald zijn en dat ze daarmee hun doel voorbijschieten. Ook zijn de veel gebruikte ‘technology readiness levels’-achterhaald om aan te geven welke kennis gevoelig is. Overigens heeft kennisveiligheid volgens de OESO ook betrekking op data en de uitwisseling van data. Een uitdaging is om te bepalen welke data wel of niet gedeeld kunnen worden.
Wederkerigheid is sleutelbegrip
Terugblikkend vat Eppo Bruins de middag samen met de constatering dat er geen simpele antwoorden zijn en waarden altijd zullen conflicteren. Nuance kwam dan ook steeds terug in het programma van vandaag. Het was duidelijk dat we ook onze taal moet afstemmen in de balans tussen openheid en veiligheid. Wederkerigheid is daarbij een sleutelbegrip, in kennis, gedrag en behandeling.
Gesprek gaat door: learning community loket kennisveiligheid
Met het seminar heeft de AWTI het spreekwoordelijke stokje overgedragen aan de aanwezigen. Mensen van universiteiten, hogescholen, andere kennisinstellingen, maar ook uit het bedrijfsleven en de overheid (zowel uitvoering als beleid) die dagelijks te maken hebben met kennisveiligheid. Nora van Bracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap presenteerde zich als facilitator van de learning community kennisveiligheid die in oprichting is. Het netwerk vanuit het loket kennisveiligheid zal evenementen organiseren en de samenwerking zoeken door in gesprek te blijven. De learning community zal worden gedreven door vragen vanuit de kennisinstellingen die ook vandaag zijn verzameld. Daaronder vallen bijvoorbeeld de onderwerpen: het delen van best practices, betere kennisuitwisseling en samenwerking tussen kennisinstellingen en kennisintensieve bedrijven, en het voorkomen van het stigmatiseren van personen/groepen.
Meer weten?
Loket kennisveiligheid